تاریخ وطن

صدانت نوشتار حسین دباغ با عنوان «جنگ حماس و اسرائیل: یک تحلیل اخلاقی» جنگ حماس و اسرائیل: یک تحلیل اخلاقی حسین دباغ *برای بلاگ انجمن فلسفی آمریکا ارائه یک تحلیل جامع از جنگ و نزاع دراز­دامن بین اسرائیل و حماس متضمن در نظر آوردن عوامل تاریخی و سیاسی در کنار ملاحظات فلسفی و اخلاقی است. بروز خشونت آشکار از هر دو سو به اختلاف نظرهای بنیادین در مورد ماهیت عدالت و دولت، مشروعیت مقاومت در برابر اشغالگری، و شاید مهم تر از بقیه مفهوم “قربانی بودن” بر می­گردد. حماس فلسطینیان را قربانی سرکوب استعماری می­داند و مقاومت خشونت آمیز خود را به عنوان ابزاری برای مقابله موجه می­پندارد. در مقابل، اسرائیل نیز یهودیان را قربانی ظلم سیستماتیک تاریخی می­داند و اشغال غیرقانونی و گسترش قلمرو خود را توجیه می­کند. حقوق بین‌الملل بشردوستانه چارچوبی معقول برای ارزیابی رفتار طرف­های دخیل در جنگ ارائه می‌کند. در حالی که این چارچوب، یک مبنای قانونی برای ارزیابی خصومت ها فراهم می کند، بررسی اخلاقی آن حقایق مهمی را آشکار می­کند. جنگ‌ها نه تنها قساوت‌های بیشماری را آشکار می­کنند و افراد بی­گناه بسیاری را به قربانی می­گیرند، بلکه برخی مفاهیم مهم اخلاقی را نیز قربانی می­کنند. یکی از این مفاهیم که عموما در میان جنگ­ها نادیده گرفته می­شود مفهوم «بی‌گناهی» است. جنگ‌ها اغلب از اختلافات ریشه‌دار، ایدئولوژی‌های متفاوت یا اختلافات سرزمینی ناشی می‌شوند، با این حال حقوق بین‌الملل بشردوستانه تلاش می کند در میان تمام اختلافات بر جهانی بودن کرامت انسانی و ارزش ذاتی انسان صحه بگذارد و رشته‌ای از انسانیت مشترک را میان دو طرف درگیر در جنگ برقرار نگاه دارد. این پیوند مشترک به‌ویژه در هنگامه خصومت­ها مهم­تر هم می‌شود , ...ادامه مطلب

صدانت ترجمه مقاله «در دفاع از گواهی اخلاقی» از پائولینا اسلیوا با ترجمه امید کشمیری در دفاع از گواهی اخلاقی پائولینا اسلیوا[۱] مترجم: امیدکشمیری   درباره نویسنده: پائولینا اِی. اسلیوا استاد دانشگاه کمبریج است. او به­طور گسترده در حوزه فلسفه اخلاق، معرفت­­شناسی گواهی، روانشناسی اخلاق و دین و فلسفه ذهن کار می­کند و تالیفات متعددی در این موضوعات داشته است. او در مقالۀ حاضر به امکانِ حصولِ معرفت اخلاقی از طریق گواهی، نقش معرفتِ اخلاقی در تحسین و تقبیح، رابطه میان فهم و معرفتِ اخلاقی و سرشت مشورت اخلاقی می­پردازد.   دریافت فایل PDF مقاله In defense of moral testimony به زبان اصلی دریافت فایل PDF ترجمه مقاله In defense of moral testimony به زبان فارسی   در مباحث جدید [فلسفی]، گواهی اخلاقی اعتبار چندانی ندارد.[۲]عمدتاً نظر بر این است که اگرچه گواهی منبع مناسبی برای باورهای نااخلاقی است، اما مبتنی‌کردن باورهای اخلاقی برآن، خالی از اشکال نیست. این مقاله برآن است که گواهی اخلاقی سزاوار این بدنامی نیست و گواهی اخلاقی به‌هیچ‌روی، بیش‌تر از گواهی نااخلاقی مسئله‌دار نیست.[۳] برخی براین نظرند که در باب تبعیت از دیگران در باورهای اخلاقی مشکلی شهودی وجود دارد: گویی چیز ارزشمندی در رسیدن به باورهای اخلاقی، توسط خود شخص وجود دارد. به عنوان مثال هیلز استدلال می‌کند: وقتی بزرگسالِ بالغی شده‌اید و توانایی فکر کردن درباره مسائل اخلاقی را به تنهایی دارید]…[ دلایل محکمی برای انجام این کار دارید، در نتیجه امتناع از انجام این کار غیرقابل قبول است.[۴] اگرچه ممکن است کودکان نیاز به آموزش اخلاقی داشته باشند و از این رو باید حرف والدین خود را در مورد اینکه چه چیزی درست یا نادرست است بپذیرن, ...ادامه مطلب

صدانت نگاهی نقادانه و سنجش‌‌گرانه درباره‌‌ی نگرش‌‌ها و پیش‌‌فرض‌‌های محمد راسخ در خصوص مفهوم حق و ارتباط آن با مفاهیم موجود در سپهر اخلاق‌‌پژوهی نگاهی سنجش‌گرانه درباره‌ی نگرش‌ها و پیش‌فرض‌های دکتر محمد راسخ در خصوص مفهوم حق و ارتباط آن با مفاهیم موجود در سپهر اخلاق‌پژوهی سید محمد حسینی[۱] مقدمه دغدغه‌ی نقد نگرش‌های حقوق‌دان محترم، استاد محمد راسخ[۲]، به چند سال قبل بازمی‌گردد؛ زمانی که دانشجوی ارشد حقوق عمومیِ دانشگاه بهشتی بودم و با آثار و تألیفات ایشان به مرور آشنا شدم و به واسطه‌ی علاقه‌ای که به مباحث فلسفه‌ی حقوق و اخلاق داشتم، بارها آثار ایشان را خواندم و ضمن اذعان به اینکه از آثار ایشان بسیار آموختم، اما به واسطه‌ی آشناییِ نسبی‌ای که با حقوق بشر و همچنین فلسفه‌ی اخلاق (به ویژه فلسفه‌ی اخلاقِ کانت) داشتم، همیشه این سؤال برایم وجود داشت که محمد راسخ بنا به چه دلیل و/ یا دلایلی، با استناد به نظام فکریِ کانت در حوزه‌ی اخلاق – که در ادامه به آن اشاره خواهم کرد – مفهوم ”حق“[۳] را جدای از ”اخلاق“[۴] می‌داند و معتقد است ”حق“ نسبت به ”اخلاق“ لااقتضاء و بی‌طرف است- یعنی ربط و نسبتی میان این دو مفهوم در نظام فکری کانت وجود ندارد. برای طرح ادعاهایم مبنی بر اینکه پیش‌فرض ایشان از نظام اخلاقیِ کانت نادرست است، مایلم نگاهی ”سنجش‌گرانه“ نسبت به آراء ایشان داشته باشم. بر این اساس، می‌کوشم با نگاهی به آراء ایشان در خصوص ارتباط و/ یا عدم ارتباط دو مفهوم ”حق“ و ”اخلاق“ در منظومه‌ی فکریِ کانت و، همچنین تقریرات و مدعیات ایشان در سایر حوزه‌های سپهر اخلاق، پیش‌فرض‌های نادرست ایشان را نقد کنم. به طور خلاصه استدلال خواهم کرد که برخلاف پیش‌فرض‌های ایشان، ”حق مدرن“ دارای مبنایی ”اخلاقی“ است و، به, ...ادامه مطلب

صدانت «اخلاق‌باوری» و «قیّم‌سالاری»: امکان یا امتناع تحدید آزادی‌های فردی؟ «اخلاق‌باوری» و «قیّم‌سالاری»: امکان یا امتناع تحدید آزادی‌های فردی؟ سید محمد حسینی [۱] محمد یوسف‌زاده [۲] حسین دباغ [۳] چکیده «قیّم‌سالاری اخلاقی» به چه معناست و چه تقریرهایی از آن می‌توان داشت؟ «قیّم‌سالاری» چه ربط و نسبتی با «اخلاق‌باوری» دارد و وجوه افتراق و اشتراکش با آن چیست؟ در «قیّم‌سالاری»، دست‌کم در نسخۀ کلاسیک آن، تلاش بر این است که از اضرار شخص به خود جلوگیری شود نه لزوماً اضرار وی به دیگران. اما در «اخلاق‌باوری» تلاش بر این است که از ارتکاب اَعمال «اخلاق‌گریز/ غیراخلاقی» که جامعه آن را ناپسند تلقی می‌کند جلوگیری شود و، دست‌کم مطابق برخی از قرائت‌ها، حتی باید چنین اَعمالی را جرم‌انگاری کرد. روشن است که در هر دو تلقی، «آزادیِ» افراد مآلاً دستخوش تغییر و تحدید خواهد شد. اما پرسش این است که کدام‌یک از این دو نگاه، موجه و معقول است تا دولت‌ها و/ یا حکومت‌ها آن را در سیاست‌گذاری‌ها و قانون‌گذاری‌هایشان به‌کار گیرند؟ ما در این مقاله استدلال خواهیم کرد که «اخلاق‌باوری» ناموجه است و به‌کاربستن آن برای تحدید «آزادیِ» شهروندان نامعقول. برای نشان‌دادن این امر، در وهلۀ نخست ایدۀ «قیّم‌سالاری» را شرح و تبیین می‌کنیم و انواع «قیّم‌سالاری» را بر می‌شمریم، سپس به «اخلاق‌باوری» می‌پردازیم و نقد آن را در دستور کار قرار خواهیم داد. در پایان استدلال خواهیم کرد که «اخلاق‌باوری» بر بنیان استواری قائم نشده است. . . منتشر شده در نشریه تأملات فلسفی دوره ۱۳، شماره ۳۰، صفحه ۳۳۵-۳۷۶، شهریور۱۴۰۲ دریافت فایل PDF این مقاله . . کلیدواژه‌ها: قیّم‌سالاری، اخلاق‌باوری، الزام قانونی اخلاق، اخلاقیات، اخلاق‌باوری قانونی، اخلا, ...ادامه مطلب

صدانت نوشتار محمدامیر قدوسی: مروری بر کتاب اخلاق دین‌شناسی اثر ابوالقاسم فنائی «اخلاق دین شناسی: پژوهشی در باب مبانی اخلاقی و معرفت شناسانه فقه»، کتابی است به قلم ابوالقاسم فنائی که نشر نگاه معاصر در سال ۱۳۸۹ هجری خورشیدی آن را در ۵۷۸ صفحه منتشر کرده است. این کتاب در یک بیان کوتاه ادعانامه‌ای است مدلّل، اندیشیده، متواضعانه و در عین حال با اعتماد به نفس کامل، علیه سنت اجتهاد فقهی رایج در حوزه‌های علمیه جهان اسلام و به ویژه جهان تشیع. نویسنده اندوخته‌های فراوانی از دو سنت تعلیمی حوزوی و دانشگاهی در آستین دارد و علاوه بر سابقه طولانی آموزش و پژوهش در حوزه علمیه قم، به برکت بهره‌مند شدن از فرصت اعزام به انگلستان از سوی یکی از موسسات مهم حوزوی قم برای ادامه تحصیل در حوزه فلسفه اخلاق، هر دو فضای دانشگاه‌های علوم انسانی ایران و انگلستان را تجربه کرده است، لذا می‌کوشد تا نمونه درخشانی از یک نقد سنجیده درباره اخلاق اجتهاد را به پیشگاه جامعه علمی تقدیم کند. کتابی که به جرئت می‌توان گفت واژه به واژه آن با دقت فراوان عبارت پردازی شده است و به روشنی پیداست که چکیده و دستاورد سال‌ها تامل نویسنده فرزانه آن به ویژه در حوزه معرفت شناسی اخلاقی و فقهی است… . . دریافت فایل PDF این نوشتار منبع: فصلنامه حیات معنوی ـ شماره ۱۴ ـ زمستان ۱۴۰۱ . . نوشتار محمدامیر قدوسی: مروری بر کتاب اخلاق دین‌شناسی اثر ابوالقاسم فنائی رضا ایرانمنش , ...ادامه مطلب

صدانت نشست نقد و بررسی کتاب «اخلاق؛ دین طبیعی» نشست نقد و بررسی کتاب «اخلاق؛ دین طبیعی» با حضور نویسنده، ایوب افضلی، و ناقد محترم، دکتر علی مهجور به همت انجمن علمی فلسفه دانشگاه ادیان و مذاهب قم برگزار شد و ابتدا نگارنده کتاب درباره ضرورت و اهمیت موضوع کتاب اشاره کرده و ساعتی پیرامون محتوای کتاب توضیحاتی ارائه داد. سپس دکتر مهجور ضمن تقدیر از جایگاه کتاب در حوزه فرااخلاق، به نقد اثر پرداخت. در زیر گزارش مبسوط این جلسه و در انتها صوت این جلسه تقدیم می‌شود. . . نقد و بررسی کتاب اخلاق؛ دین طبیعی تأملاتی در هم‌پوشانی اخلاق دینی و اخلاق جهانی نویسنده و ارائه دهنده: ایوب افضلی[۱] ناقد: دکتر علی مهجور[۲] در جهان مسیحی، مخصوصا بعد از آکوییناس نگرشی ارسطویی در ماجرای دین و اخلاق حاکم می‌شود، هر چند در سنت رواقیون و آباء کلیسا نیز توجه به قانون طبیعی (Natural law)  سابقه دارد، همچنین قبل از ترجمه آثار ارسطو و افلاطون متکلمان مسیحی به آثار رواقیون (Stoics) و سنت قانونی روم (Roman law) دسترسی داشته‌اند، این زمینه‌های تاریخی متفاوت، مسیرهای متفاوتی برای ما و مسیحیت ایجاد کرده است. در جهان اسلام سیاست ارسطو به دلایل خاصی ترجمه نمی‌شود، حتی مقداری هم که از اخلاق ارسطویی در دسترس بوده، در اخلاق دینی/شریعت چندان محوریت نمی‌یاید و این نگرش افلاطونی است که انگاره فقیهان ما بوده است و اخلاق دینی و احکام دینی را از جنس رازهای عالم بالا دانسته‌اند. در جهان اسلام، فارابی بر جمهوری و قوانین افلاطون شرح می‌نویسند و همچنین ابن رشد بر جمهوری افلاطون شرح می‌نویسد، اما خبری از سیاست ارسطو نیست. در بین فیلسوف-متکلمان مسلمان در عصر قاجار شخصیتی ایرانی به نام طالقانی -که تا حد زیادی بازگشت به ارسطو را در ا, ...ادامه مطلب

صدانت نوشتار «پناهیان؛ تقابل دین و اخلاق» از حمید نوربخش پناهیان؛ تقابل دین و اخلاق حمید نوربخش مقدمه صدانت: علیرضا پناهیان در سحرهای ماه رمضان ۱۴۰۲ با حضور در برنامۀ «ماه من» که به‌طور مستقیم از شبکۀ سه پخش می‌شود دربارۀ تلقی‌های ناصواب از دین و آثار تحریف دین -با عنوان “اصلاح برداشت‌های ناروا از دین در رسالت و کلمات امیرالمؤمنین”- به سخنرانی و گفتگو می‌پردازد. ایشان در جلسه پنجم این برنامه -در تاریخ ۱۴۰۲/۰۱/۰۷- سخنانی پیرامون تقابل اخلاق و دین بیان کرد که جنجال بسیاری در فضای مجازی به راه انداخت. نوشتار زیر معطوف به سخنان ایشان در آن برنامه است.[۱] یکم: پناهیان در اینجا چیزی شبیه به اخلاق فضیلت ارسطویی را الگویی از اخلاق گرفته است، آن هم با برداشتی مشوش و معوج. همان‌طور که می‌دانید، در اخلاق فضیلت، «فضیلت» میانه‌ای بین دو افراط (یا افراط و تفریط) است. آنچه در ماجرای علی(ع) فضیلت است، میانه‌‌ی طیفِ ترحم تا سنگدلی (طیف مربوطه) است. اینکه کسی رذیلت را با فضیلت اشتباه گرفته باشد و علی(ع) را متهم به عمل خلاف فضیلت (مهربانی/دل‌رحمی) کند، گناه اخلاق فضیلت نیست؛ گناه استدلال‌ کننده‌ی به اخلاق فضیلت است که تصور روشنی از طیف مربوطه ندارد. به همین ترتیب پناهیان بارها بین اخلاق و فاعل اخلاقی خلط می‌کند. همچنین او اعمال اخلاقی و غیراخلاقی فاعل را جدا و اتمیک نمی‌بیند و روشن نمی‌کند که ارزش اخلاقی اعمال مختلف فاعل چه ربطی به یکدیگر دارند. اینکه ابن‌سعد در جایی ضداخلاقی عمل کند، نتیجه نمی‌دهد که تمام اعمال او یکسره ضداخلاقی‌ست؛ ابن‌سعد می‌تواند در موردی فضیلت‌مندانه عمل کرده باشد و در موردی دیگر رذیلت‌مندانه. در این صورت هر کدام از اعمال او، وصف اخلاقی جداگانه دارند. در تصویر , ...ادامه مطلب

صدانت گفتگوی رضا علیجانی با مصطفی ملکیان: سه محک نهایی؛ عقلانیت، اخلاق جهانی و حقوق بشر سه محک نهایی؛ عقلانیت، اخلاق جهانی و حقوق بشر مصطفی ملکیان پژوهشگر فلسفه منبع: کتاب «آینده اسلام در ایران» / سه محک نهایی؛ عقلانیت، اخلاق جهانی و حقوق بشر چند نوع اسلام در ایران و جهان اسلام معاصر می بینید؟ آیا در اسلام های مشاهده شده در ایران، عربستان، ترکیه، مالزی، طالبان، القاعده، داعش و … رویکرد مشترکی به آینده سازی و تحول اجتماعی و احیانا پیشرفت می توان دید؟ به گمان من، در جهان اسلام معاصر و از جمله در ایران کنونی، کسانی که خودآگاهانه و خودخواسته به اسلام روی آورده اند، به سه گروه اسلام گرایان بنیادگرا، اسلام گرایان سنت گرا، و اسلام گرایان تجددگرا تقسیم می شوند. من در مقاله ی سخنی در چندوچون اسلام و لیبرالیسم«[۱] به یازده وجه  تفاوت هریک از این سه نوع اسلام گرایی با دو نوع دیگر اشاره کرده ام. اما اکثریت عظیم مسلمانان، خودآگاهانه و خودخواسته به اسلام روی نیاورده اند؛ بلکه مانند اکثریت عظیم پیروان سایر ادیان و مذاهب در طول تاریخ، دین خود را از نیاکانشان به ارث برده اند و منفعلانه و بدون تأمل و تحقیق دریافت کرده اند. این اکثریت عظیم را میتوان معتقد به اسلام سنتی (که با اسلام گرایی سنت گرایانه فرق فارق دارد) دانست. اسلام سنتی، مؤلفه های هریک از آن سه نوع اسلام گرایی را در خود دارد و طبعا دستخوش ناسازگاری های درونی بسیاری است. در اسلام های مشاهده شده در سرتاسر جهان، رویکرد مشترکی به آینده سازی، تحول اجتماعی و پیشرفت نمی بینیم. همه از اوضاع واحوال کنونی جهان اسلام ناراضی اند؛ همه نسبت به فرهنگ و تمدن متجدد غربی احساس حقارت و خودکمتربینی دارند (هرچند اسلامگرایان بنیادگرا، و تا حدی کمت, ...ادامه مطلب

صدانت «گفتگو در فضای عمومی»؛ منطق، اخلاق، روان‌شناسی جلسه «گفتگو در فضای عمومی»؛ منطق، اخلاق، روان‌شناسی به همت کلاب ژرف اندیشی در کلاب هاوس و در پنج شنبه ۱۴۰۲/۲/۲۱ با حضور آقایان اردشیر منصوری ،حسین بیات و حسین دباغ برگزار شد. . . نکات مورد توجه اردشیر منصوری در این جلسه: – برجسته‌سازیِ ملاحظاتی که در گفتگوها و فرهنگِ زبانی در جامعۀ ایرانی، به‌ویژه گفتگو در عرصۀ عمومی، از جمله رسیدگی به موارد اختلافی در تبادل نظرهای اجتماعی و سیاسی، شایستۀ توجه بیشتر است. – توجه به این که «گفتگو» اسم عامی است برای انواع مراودات زبانی، و التزام به ضوابط گفتگوی سالم و مؤثر امری طیفی است و نه به اصطلاح مصداقِ دوگانۀ «صفر و یک». در این باره بین شرکت‌کنندگان در این میزگرد تفاوتِ نظری وجود داشته است. به گمانِ من (منصوری) اگر «دیالوگ» آرمانی (مطابقِ مدلِ مشهور دیوید بوهم) نمرۀ ۱۰۰، و مجادلۀ خصمانه و بیانِ موهِن نمرۀ صفر داشته باشند، گونه‌های مختلفی از مبادلۀ زبانی مانند مذاکره، مباحثه، مناظره در میانۀ این طیف قرار دارند. در دیالوگ بوهمی هدف تنها ایجاد فضای مشترک برای وسعتِ نظر (برخورداری از منظرهای جدید در اندیشیدن) و اصلاح منظر خویشتن است، و نه حتی تفاهم نهایی و اخد بهترین تصمیم! بر این اساس گونه‌های دیگر تبادل زبانی مانند مذاکره و مباحثه و مناظره در میانۀ این طیف قرار دارند. جا دارد شهروندِ اخلاقی و کنشگران عرصۀ عمومی به اقتضایِ موقعیت، ملاحظات دیالوگ آرمانی را به قدر مقدور در گفتگوهای عمومی کار آورند. – ملاحظات دیالوگ (گفتگوی آرمانی) علاوه بر منطق، شامل ملاحظات اخلاقی و روان‌شناختی نیز هست. اگر درس‌آموختۀ منطق، توجه به قوتِ استدلال و پرهیز از مغالطه است، از منظر اخلاق و روان‌, ...ادامه مطلب

صدانت نشست نقد و بررسی کتاب «اخلاق نوشتن» اثر حسین معصومی همدانی نشست نقد و بررسی کتاب «اخلاق نوشتن» اثر حسین معصومی همدانی غزاله صدر منوچهری (خبرنگار هم‌میهن): به‌تازگی کتاب «اخلاق نوشتن»، نوشته حسین معصومی ‌همدانی به همت انتشارات «فرهنگ معاصر» راهی بازار کتاب شده است. معصومی ‌همدانی با گردهم‌آوردن ۱۶مقاله -چه ترجمه و چه تألیف- پیرامون مقاله‌ «اخلاق نوشتن» گایتانو سالوه‌مینی، مورخ و سیاستمدار ایتالیایی (۱۹۷۵-۱۸۷۳) بستری برای اندیشیدن به مسائل اساسی نوشتن، ترجمه و ویراستاری فراهم کرده است که در روزگار گسترش و غلبه‌ فضای مجازی و کیبورد بر فضاهای سنتی و قلم، برای زبان فارسی و اندیشه‌ورزان بسیار مغتنم است. نشست هفتگی مرکز فرهنگی شهر کتاب در روز سه‌شنبه یازدهم بهمن‌ماه به نقد و بررسی کتاب «اخلاق نوشتن» اختصاص داشت و با حضور حسین معصومی‌ همدانی، استاد تاریخ علم و عضو فرهنگستان ادب و زبان فارسی، ضیاء موحد، استاد فلسفه و منطق، علی صلح‌جو، ویراستار و نویسنده، هومن پناهنده، مترجم و ویراستار و امید طبیب‌زاده، زبان‌شناس و مترجم برگزار شد. . . فیلم سخنان ضیاء موحد در این نشست: یوتیوب | آپارات فیلم سخنان علی صلح‌جو در این نشست: یوتیوب | آپارات فیلم سخنان هومن پناهنده در این نشست: یوتیوب | آپارات فیلم سخنان امید طبیب‌زاده در این نشست: یوتیوب | آپارات فیلم سخنان حسین معصومی همدانی در این نشست: یوتیوب | آپارات . . مشکل زبان فارسی امروز فکری و اجتماعی است علی‌اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی شهرکتاب: معصومی‌ همدانی از مفاخر و نوادر روزگار ماست. عمق و گستره دانش و پژوهش او در حوزه‌ تاریخ علم، فلسفه و ادبیات زبانزد اهل فرهنگ است و همه با ریزبینی‌ و تیزبینی، دقت ‌نظر و درست‌نویسی او آشنا هستند. او, ...ادامه مطلب

صدانت معرفی کتاب اخلاق سوت‌زنی اثر اریک بوت آیا تا به حال در محل کارتان متوجه تخلفی شده‌اید که از طرفی حس کنید باید آن را نزد رسانه‌ها افشا کنید و از این طریق جلوی وقوع تخلف را بگیرید و از طرفی وظیفۀ حفظ اسرار محرمانه آن سازمان یا شرکت (که در برگه‌های استخدامی پر کرده‌اید) بخواهد شما را از این کار منصرف کند؟ آیا با این عذاب وجدان مواجه شده‌اید که کاری به شما سپرده شده است که ضرر قابل توجهی به منافع عمومی می‌زند و شما در آن شریک‌اید، اما از طرفی هم نمی‌توانید آن تخلف را افشا کنید زیرا باعث می‌شود شغلتان را از دست دهید؟ «سوت‌زنی» نامی است که ما ایرانیان چندسالی است بیشتر با آن آشنا شده‌ایم (شاید هنوز هم این نام برای بسیاری غریب باشد) ولی پدیده‌ای است که جهان غرب سال‌هاست با آن درگیر است و با مصادیق مهمی از آن دست‌وپنجه نرم می‌کند. سوت‌زنان (افشاکنندگان تخلفات سری) باعث تغییر و تحولات مهمی در سیاست کشورهایی مثل آمریکا شده‌اند تا جایی که اهمیت کارشان باعث شد قوانینی در حمایت و صیانت از آن‌ها تصویب شود. ادوارد اسنودن، کارمند پیشین سازمان اطلاعات مرکزی امریکا، که با افشا کردن حجم زیادی از اسناد محرمانه که از پروژۀ نظارت دولت بر (و جاسوسی از) اطلاعات شهروندان پرده برداشت، در سال‌های اخیر سروصدای زیادی به پا کرد. هنوز هم در محافل بحث است که آیا اسنودن قهرمان ملی است یا خائن به کشورش. با این حال او نخستین کسی نبود که دست به افشاگری از تخلفات زد و این کار در خود امریکا نیز سابقه داشته است. این پدیده جنبه‌های مختلفی دارد که یکی از مهم‌ترینشان بحث اخلاقی‌فلسفی از سوت‌زنی است. کتاب «اخلاق سوت‌زنی» که در سال ۲۰۱۹ از سوی انتشارات راتلج روانه باز شد کوشیده است این پدیده را از همین جنبه بررس, ...ادامه مطلب

صدانت مصطفی ملکیان: فلسفه برای زندگی؛ ضرورتِ عقلانی و اخلاقیِ «اصلاح اجتماعی» فلسفه برای زندگی[۱] مصطفی ملکیان تنظیم: سید حسن صالحی[۲] اشاره: مصطفی ملکیان در این سخنرانی، مثالِ زندگی آدمی را مثالِ «سفری ناگزیر» در راهی می‌داند که چاره‌ای جز گذشتن از آن نیست؛ راهی سنگلاخ و پُرخطر و ناهموار. از نگاه ملکیان، آدمی به اقتضای عقلانیت باید در این سفر دست به دو کار بزند: هم تا جایی که می‌تواند، در تعمیر و مرمتِ جاده بکوشد و هم خودروِ خود را به ضربه‌گیرهایی قوی مجهز کند که کمترین فشار را از جاده متحمل شود. زندگیِ آدمی هم همین‌گونه است؛ انسانِ عقلانی، به اقتضای عقلانیت، دو وظیفۀ «اصلاح اجتماعی» و «اصلاح فردی» را بر عهده دارد و نمی‌‌تواند هیچ کدام از این دو را نادیده بگیرد. پرداختن به یکی از این وظایف، هرگز ما را از پرداختن به وظیفۀ دیگر بی‌نیاز نمی‌کند. از این رو، روشنفکران و مصلحان، هر کدام بنا به وُسع و توان‌شان، باید در ادای این دو وظیفه بکوشند. ملکیان در ادامه می‌کوشد ضمن برشمردن منابع پنج‌گانۀ اخذ آموزه‌های زندگی و تفکیک میان درد و رنج‌ها، برخی از ظرفیت‌های این منابع برای زیستِ این‌جهانی را بکاود و در کنار راه‌حل‌های الهیاتی، شماری از چاره‌جویی‌های فلسفی و تجربیِ سودمند در معنی‌دار کردن و کاستن از درد و رنج‌های گریزناپذیرِ زندگی را به دست دهد. الف. مقدمه: زندگی به مثابۀ جادۀ ناهموار من در این سخنرانی دو موضوعِ مرتبط با هم، اما در عین حال مستقل را می‌خواهم مطرح کنم و به سبب محدودیت وقت، می‌کوشم تا حد امکان، مطلب تکراری نگویم. موضوع اول را با یک مثال آغاز می‌کنم و بعد از اینکه از این مثال استفاده کردم و مدعای اول را بیان کردم، به موضوع دوم می‌پردازم. فرض کنید من کسی باشم که به جهتی, ...ادامه مطلب

صدانت گفتار مصطفی ملکیان در نشست رونمایی از کتاب فلسفه سیاسی؛ ضرورت جمع عقلانیت و اخلاق در سیاست گفتار مصطفی ملکیان در نشست رونمایی از کتاب فلسفه سیاسی ضرورت جمع عقلانیت و اخلاق در سیاست محسن  آزموده روزنامه اعتماد، شماره ۵۲۴۲، دوشنبه ۶ تیر ۱۴۰۱ درآمد: مصطفی ملکیان، پژوهشگر نام‌آشنای فلسفه و اخلاق در ایران در یک دهه اخیر، عمدتا بر اصالت فرهنگ و اولویت فرد و توجه به درونیات انسان یعنی باورها، احساسات و خواسته‌های او تاکید داشته و کمتر به اصلاحات اجتماعی و مهم‌تر از آن نهاد سیاست پرداخته است. از این رو مقدمه تحلیلی و خواندنی او بر کتاب «فلسفه سیاسی» (درآمدی کامل) می‌تواند نشان‌گر چرخش یا تحولی -ولو ناچیز- در دیدگاه‌های او تلقی شود. او البته در بخش پرسش و پاسخ نشست رونمایی این کتاب به روشنی گفت که قبلا به اهمیت سعادت جمعی به عنوان شرط حصول سعادت فردی، کمتر توجه داشته است. ملکیان البته بلافاصله تاکید کرد، هنوز هم میزان تاثیر قوت فرد را در برابر جامعه کم نمی‌داند و اصلاح فرهنگی را پایدارتر و ماندگارتر تلقی می‌کند، ضمن آنکه معتقد است اصلاحات سیاسی و اجتماعی تنها موجبات سعادت فردی را ایجاب می‌کند و لذت و بهروزی بالفعل به خود شهروندان بستگی دارد. آنچه می‌خوانید گزارشی از سخنرانی مصطفی ملکیان در جلسه رونمایی کتاب «فلسفه سیاسی» (درآمدی کامل) نوشته فیل پاروین و کلر چمبرز است که با ترجمه روان و دقیق جواد حیدری، مترجم و پژوهشگر علوم سیاسی منتشر شده و انتشارات سروش مولانا آن را منتشر کرده است. انگیزه من از پذیرش شرکت در این جلسه نخست ارزش خود کتاب است. این کتاب در میان همه کتاب‌هایی که در باب فلسفه سیاسی نوشته شده و من دیده‌ام، آموزنده‌ترین است. البته حوزه اصلی کار من فلسفه سیاسی نیست، ام, ...ادامه مطلب

صدانت کتاب دین و اخلاق محیط زیست (از تعارض تا اجماع هم‌پوش) دیباچه به نام خداوند جان و خرد کتابی که در دست دارید کوششی است ابتکاری در به‌کاربستن ایدۀ «اجماع هم‌پوش»[۱] در اخلاق محیط زیست برای نشان دادن امکان توافق میان اخلاق دینی و اخلاق فرادینی در این قلمرو. موضوع اصلی مورد بررسی در اخلاق محیط زیست، که یکی از شاخه‌های مهم اخلاق کاربردی است، «مسئولیت اخلاقی انسانها در قبالِ محیط زیست یا دربارۀ محیط زیست» است. پرسش از مسئولیت اخلاقی انسانها در قبال/ دربارۀ محیط زیست به یک معنا هم‌ارزِ پرسش از گسترۀ اخلاق و شمول موضوع آن نسبت به موجودات طبیعی است. آیا همان‌گونه که انسانها از «منزلت اخلاقی»[۲] برخوردارند، موجودات جاندار دیگری که به همراه انسان جهان طبیعت را اشغال کرده‌اند نیز از چنین منزلتی، هر چند با درجاتی کمتر، برخوردارند، یا منزلت اخلاقی با همۀ درجات آن مختص انسانهاست؟ . . کتاب دین و اخلاق محیط زیست (از تعارض تا اجماع هم‌پوش) نوشته ابوالقاسم فنائی و سجاد بهروزی فهرست مطالب دین و اخلاقِ محیط زیست از تعارض تا اجماع هم‌پوش دیباچه فصل اول تعریف اصطلاحات و مفاهیم کلیدی ۱/۱ تعریف ”محیط زیست“ ۱/۱/۱ معنای عرفی ”محیط زیست“ ۱/۱/۲ ارتباط انسان با محیط زیست طبیعی ۱/۲ اخلاق محیط زیست ۱/۲/۱ تعریف، موضوع و مسائل اخلاق محیط زیست ۱/۲/۲ ضرورت اخلاق محیط زیست ۱/۲/۳ تاریخچۀ اخلاق محیط زیست ۱/۳ دین ۱/۳/۱ چیستی دین و مشخصه‌های دین‌ساز ۱/۳/۲ ادیان ابراهیمی ۱/۴ ایدۀ اجماع هم‌پوش فصل دوم طبقه‌بندی نظریه‌های موجود در اخلاق محیط زیست ۲/۱ ‌طبقه‌‌بندی نظریه‌ها بر اساس کانون ارزش ۲/۱/۱ رویکرد انسان‌محور در اخلاق محیط زیست ۲/۱/۲ رویکرد زیست‌محور در اخلاق محیط زیست ۲/۱/۳ رویکرد بوم‌محور در اخلاق محیط زیست, ...ادامه مطلب

پژوهش حاضر در صدد است چگونگی کاربست مباحث اخلاق حرفه­ای در اخلاق سیاسی را نشان دهد. اخلاق حرفه­ای که ارتباط زیادی با اخلاق کاربردی و سازمانی دارد، از مباحث رایج حوزه­ی اخلاق کنونی است که در جهت ارتقای کارآمدی سازمان­ها مورد استفاده قرار می­گیرد. در این نوشته با روش توصیفی و تحلیلی تلاش می­شود چگونگی استفاده از ادبیات این بحث در اخلاق سیاسی تحلیل و چالش­های عمده­ی پیش روی آن به بحث نهاده شود. عدم توجه به علم و فن سیاسی در سازمان­های دولتی، بحث از ماهیت غیرحرفه­ای برخی مشاغل مهم سیاسی و خلط اخلاق حرفه‌ای با سودگرایی از جمله مهم­ترین این چالش­ها هستند. نیاز به نوعی الزام در اخلاق سیاسی و نیاز به وجود مرجعی مشخص برای حل و فصل عقلانی و قابل پذیرش معضلات اخلاقی از ضروری ترین نیازهای ما به اخلاق سیاسی است. , ...ادامه مطلب