تاریخ وطن

صدانت مقاله «نسبت شرط‌بندی پاسکال و دین‌داری سنتی» نوشته‌ی روح الله پورمطهری چکیده در پژوهش حاضر، نسبت میان شرط‌بندی پاسکال و عقلانیت دین‌داری سنتی بررسی می‌شود. در آن، پرسش این است که در صورت صحت شرط‌بندی پاسکال، آیا می‌توان از آن، عقلانیت دین‌داری سنتی را نتیجه گرفت یا خیر؛ یا این‌که به‌عکس، شرط‌بندی پاسکال به‌زیان عقلانیت دین‌داری سنتی هم هست و به‌لحاظ منطقی، با آن ناسازگاری دارد. به این منظور، پس از تقریر شرط‌بندی پاسکال و ارائهٔ تعریفی از دین‌داری سنتی، از رابطهٔ این‌دو، در دو بخش گفت‌وگو شده است. نتیجهٔ این بررسی آن است که شرط‌بندی پاسکال، نه‌تنها عقلانیت دین‌داری سنتی را اثبات نمی‌کند، که این استدلال، بر فرض صحت آن، با دین‌داری سنتی ناسازگار است. مقدمه یکی از استدلال‌هایی که در زمینهٔ باور به وجود خدا مطرح شده است، به‌نام «شرط‌بندی پاسکال» شناخته می‌شود (پامر، ۱۳۹۳: ۵۲۳). بِلِز پاسکال ریاضی‌دان، فیزیک‌دان و فیلسوف فرانسویِ قرن هفدهم میلادی است. استدلال او از دستهٔ دلیل‌های عمل‌گرایانه (خسروی فارسانی و اکبری، ۱۳۹۰: ۶) و احتیاط‌‌محور و سودمحور (زادیوسفی و سعیدی‌مهر، ۱۳۹۴: ۴۴؛ خسروی فارسانی و اکبری، ۱۳۹۰: ۷) است. در این دسته از دلیل‌ها، بر وجود خدا در عالم واقع استدلال نمی‌شود؛ زیرا پیش‌فرض این است که دلیل‌هایی که بر وجود خدا اقامه شده‌اند، اشکالاتی دارند و نمی‌توان وجود خدا را به‌وسیلهٔ آن‌ها اثبات کرد. دلیل‌های عمل‌گرایانه با این هدف اقامه می‌شوند که باور ما به وجود خدا توجیه عقلانی بیابد؛ یعنی می‌گویند هرچند وجود خدا در عالم واقع اثبات نشده است، باور به وجود خدا سودمند است یا مصلحت دارد و به این جهت، چنین باوری عقلانی است (زادیوسفی و سعیدی‌مهر، ۱۳۹۴: ۴۴). در این تحقیق, ...ادامه مطلب

صدانت علیرضا علوی تبار، روشنفکری و دین شناسی در تاریخ معاصر علیرضا علوی تبار در بخشی از یک مقاله که در شماره ۳۴ مجله کیان منتشر شده است، نوشت: از دیدگاه و موضع اجتماعی – سیاسی، روشنفکران مذهبی در عین حفظ استقلال و هویت خاص خویش کاملاً تحت تأثیر سرمشق غالب در هر دوره بوده اند. در واقع در هر دوره از زمان مواضع روشنفکران ایرانی از سر مشقی تأثیر می پذیرفته است و همین سرمشق، شباهت میان کارکرد اجتماعی روشنفکران مذهبی و غیرمذهبی را نشان می داده است. از نظر سرمشق غالب، می توان سه دوره را تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران از یکدیگر متمایز ساخت. هر دوره را در قالب یک جدول نشان می دهیم. دین شناسی دوره اول: این دوره مقارن با روشنفکری دوره مشروطه است و شاخص ترین چهره آن سید جمال الدین اسدآبادی است. پرسش هایی که در این دوره در مقابل دین قرار می گیرند چندان عمیق نبوده و از تنوع زیادی برخوردار نیستند؛ از این رو، پاسخ هایی که از جانب روشنفکران مذهبی برای آنها تدارک می شود نیز چندان متنوع نیست. اصلی ترین ویژگی های دین شناسی روشنفکران را در این دوره می توان به صورت زیر خلاصه کرد: ۱. بازگشت به سنت صدر اسلام و پاک کردن اسلام از خرافات ۲. محکوم کردن سنت پرستی کورکورانه و تقلید صرف ۳. طرفداری از وحدت مسلمانان و مبارزه با ملیت گرایی های افراطی محلی و منطقه ای ۴. مبارزه با استبداد و پذیرش اصول فلسفه سیاسی جدید معطوف به حاکمیت مردم ۵. پذیرش علم و فن جدید و اعتقاد به عدم مغایرت دین با آنها دین شناسی دوره دوم: با شکستن فضای فرهنگی – سیاسی دوره رضاخان محیطی امیدوار و پرنشاط در عرصه فکری و اجتماعی ایران پدید آمد و منجر به تولید اندیشه ها و حرکت های اجتماعی متعدد گشت؛ تفسیر روشنفکران از دین نیز، طی این, ...ادامه مطلب

صدانت گفت‌وگو با موسی اکرمی درباره جایگاه برجسته میرشمس‌‌الدین ادیب‌سلطانی در فلسفه ایران گفتگوی روزنامۀ هم‌میهن با دکتر موسی اکرمی جایگاه دکتر میرشمس‌‌الدین ادیب‌سلطانی در فلسفۀ ایران شنبه، ۲۲ ماه مهر ۱۴۰۲، صفحۀ ۱۵ (فرهنگ) میرشمس‌الدین ادیب‌سلطانی، پزشک، زبان‌شناس، مترجم، نویسنده، نقاش، ویراستار و فلسفه‌پژوه شهیر، صبح پنجشنبه ۲۰مهرماه ۱۴۰۲، در ۹۲سالگی در بیمارستان ایرانشهر دار فانی را وداع گفت. او که به زبان‌های انگلیسی، آلمانی، فرانسه، یونان باستان، عربی، ایتالیایی، روسی، عبری، ارمنی، لاتین، پهلوی، اوستایی، پارسی میانه و باستان مسلط بود، برای نخستین‌بار با ترجمه «سنجش خرد ناب»، سبکی متمایز در ترجمه متون فلسفی را به ایرانیان پیشنهاد کرد؛ روشی منحصربه‌فرد که در آن کوشیده می‌شد با استفاده از ظرفیت‌های زبان پارسی باستان و التفات به ریشه‌شناسی لغات، معادل‌هایی نو برای برخی از مفاهیم فلسفی برساخته شود. واکنش‌ها نسبت به این نوآوری محققانه، متفاوت بود. برخی نامتعارف‌بودن آن را نشانه‌ای روشن از استقبال‌نکردن مخاطبان از این جهد عظیم و به‌تبع‌آن بی‌فایدگی آن دانستند. بودند کسانی نیز که زبان به طعن و کنایه گشودند و ترجیح تشنیک بر تکنیک، تراداد بر سنت، نگیرای بر انکار، همدوسش بر الصاق، آروینی بر تجربی، متاگیتیک بر مابعدالطبیعه، دویمچگوییک بر دیالکتیک، شاید شوش نیرومند بر احتمال قوی و پرهون بر دایره را چیزی جز خلق زبانی مصنوعی که به بیان برخی «ادیب‌معانیک» نامیده می‌شد، ندانستند. دیگرانی اما دقت فوق‌العاده ادیب‌سلطانی در انتخاب معادل‌ها و کلیت پروژه او را ستودند و تجربه بی‌بدیل‌اش را کاری کارستان لقب دادند که زبان فارسی برای تبدیل‌شدن به زبانی فلسفی و توانایی درک مفاهیم این حوزه دانش، چا, ...ادامه مطلب

صدانت نوشتار مهدی تدینی با عنوان , ...ادامه مطلب

صدانت درسگفتارهای خداباوری و خداناباوری، علم و دین در فلسفهٔ ویتگنشتاین از زهیر باقری نوع‌پرست زهیر باقری نوع‌پرست: نگرش ویتگنشتاین به خداباوری و خداناباوری با اغلب فیلسوفان متفاوت است و همچنین جایگاهی که او برای علم و دین در زندگی بشر قائل است با نگاههای رایج در مورد این دو پدیده تفاوتهای اساسی دارد. از این رو، اگر مایلید به شکلی کاملاً جدید و متفاوت به خدا، دین و علم بنگرید این درسگفتارها به شما توصیه می‌شود. در این جلسات به جایگاه دین،‌خدا و علم در فلسفهٔ ویتگنشتاین می‌پردازیم. این درسگفتارها بر مبنای کتابی است که به زبان انگلیسی نوشته‌ام و در دست چاپ است. این درسگفتارها به زبان انگلیسی است و زیرنویس فارسی دارند. ۱- جلسهٔ اول: دین و علم در این جلسات قرار است درمورد نگرش ویتگنشتاین به دین،‌ خداباوری و علم و طبیعت‌گرایی بپردازیم. در این ویدیو که نخستین ویدیو از این مجموعه است به بررسی امکان ارائهٔ تعریفی از دین می‌پردازم و سپس با بررسی متون برجای مانده از ویتگنشتاین به برخی از عناصر مشترک میان ادیان اشاره خواهیم کرد و آنها را بررسی خواهیم کرد. در این جلسه به رساله منطقی فلسفی و درسگفتارهایی در باب باور دینی نیز خواهم پرداخت. ۲- جلسهٔ دوم: جادو و مناسک در جلسهٔ گذشته به جایگاه دین در رسالهٔ منطقی فلسفی و درسگفتارهایی در باب باور دینی ویتگنشتاین پرداختیم، در این جلسه به «اشاراتی در پیرامون شاخهٔ زرین فریزر» است. این ملاحظات شامل نقدهایی است که ویتگنشتاین علیه جیمز فریزر و تصوراتش در مورد جادو، مناسک و دین طرح می‌کند. با بررسی این متن، تمایز میان علم و دین در فلسفهٔ ویتگنشتاین متاخر مشخص‌تر می‌شود. ۳- جلسهٔ سوم: بازی زبانی در این ویدیو ابتدا به مفهوم زبان در فلسفهٔ ویتگنشتای, ...ادامه مطلب

صدانت نشست تأملاتی درباره‌ی نواندیشی دینی در ایران معاصر به مناسبت دهمین سال تأسیس دین آنلاین نشستی با عنوان «تأملی در نواندیشی و روشنفکری دینی در ایران معاصر» در باشگاه اندیشه برگزار شد. مصطفی ملکیان، حسین هوشمند و امیر مازیار در این نشست حضور داشتند. عبدالکریم سروش نیز از دیگر سخنرانان این نشست بود که سخنانشان به صورت آنلاین پخش شد. . . نشست تأملاتی درباره‌ی نواندیشی دینی در ایران معاصر | شنبه ۱۰ تیر ۱۴۰۲ . سخنان امیر مازیار در نشست تأملاتی درباره‌ی نواندیشی دینی در ایران معاصر بخش اول نشست، سخنان امیر مازیار، محمدرضا لبیب (باشگاه اندیشه) و نورا نوری صفت (دین آنلاین) دریافت صوت | مشاهده فیلم در آپارات . سخنان حسین هوشمند در نشست تأملاتی درباره‌ی نواندیشی دینی در ایران معاصر بخش دوم نشست، سخنان حسین هوشمند دریافت صوت | مشاهده فیلم در آپارات . سخنان عبدالکریم سروش در نشست تأملاتی درباره‌ی نواندیشی دینی در ایران معاصر بخش سوم نشست، سخنان عبدالکریم سروش دریافت صوت | مشاهده فیلم در آپارات . سخنان مصطفی ملکیان در نشست تأملاتی درباره‌ی نواندیشی دینی در ایران معاصر بخش چهارم نشست، مصطفی ملکیان ده فقره را یادداشت کرده‌ام و این ده فقره را ده سوال میدانم که پروژه روشنفکری دینی یا به تعبیری دیگر پروژه تجددگرایی دینی یا حتا نواندیشی دینی اینها را باید جواب بگوید برای این که این پروژه برای انسان اوائل قرن ۲۱ قانع‌کننده باشد و این پروژه بتواند مسائلی نظری را حل کند یا مشکلاتی عملی را رفع کند. هیچ کدام از این سوالات سوالاتی نیستند که بتوانم رای خودم را در بابشان بیان کنم. با این که قبلاً جوابهای خودم را تقریبا به همه این سوالات گفته‌ام، اما در این جا در باب این که این پروژه روشنفکری دینی , ...ادامه مطلب

صدانت نوشتار محمدامیر قدوسی: مروری بر کتاب اخلاق دین‌شناسی اثر ابوالقاسم فنائی «اخلاق دین شناسی: پژوهشی در باب مبانی اخلاقی و معرفت شناسانه فقه»، کتابی است به قلم ابوالقاسم فنائی که نشر نگاه معاصر در سال ۱۳۸۹ هجری خورشیدی آن را در ۵۷۸ صفحه منتشر کرده است. این کتاب در یک بیان کوتاه ادعانامه‌ای است مدلّل، اندیشیده، متواضعانه و در عین حال با اعتماد به نفس کامل، علیه سنت اجتهاد فقهی رایج در حوزه‌های علمیه جهان اسلام و به ویژه جهان تشیع. نویسنده اندوخته‌های فراوانی از دو سنت تعلیمی حوزوی و دانشگاهی در آستین دارد و علاوه بر سابقه طولانی آموزش و پژوهش در حوزه علمیه قم، به برکت بهره‌مند شدن از فرصت اعزام به انگلستان از سوی یکی از موسسات مهم حوزوی قم برای ادامه تحصیل در حوزه فلسفه اخلاق، هر دو فضای دانشگاه‌های علوم انسانی ایران و انگلستان را تجربه کرده است، لذا می‌کوشد تا نمونه درخشانی از یک نقد سنجیده درباره اخلاق اجتهاد را به پیشگاه جامعه علمی تقدیم کند. کتابی که به جرئت می‌توان گفت واژه به واژه آن با دقت فراوان عبارت پردازی شده است و به روشنی پیداست که چکیده و دستاورد سال‌ها تامل نویسنده فرزانه آن به ویژه در حوزه معرفت شناسی اخلاقی و فقهی است… . . دریافت فایل PDF این نوشتار منبع: فصلنامه حیات معنوی ـ شماره ۱۴ ـ زمستان ۱۴۰۱ . . نوشتار محمدامیر قدوسی: مروری بر کتاب اخلاق دین‌شناسی اثر ابوالقاسم فنائی رضا ایرانمنش , ...ادامه مطلب

صدانت نشست نقد و بررسی کتاب «اخلاق؛ دین طبیعی» نشست نقد و بررسی کتاب «اخلاق؛ دین طبیعی» با حضور نویسنده، ایوب افضلی، و ناقد محترم، دکتر علی مهجور به همت انجمن علمی فلسفه دانشگاه ادیان و مذاهب قم برگزار شد و ابتدا نگارنده کتاب درباره ضرورت و اهمیت موضوع کتاب اشاره کرده و ساعتی پیرامون محتوای کتاب توضیحاتی ارائه داد. سپس دکتر مهجور ضمن تقدیر از جایگاه کتاب در حوزه فرااخلاق، به نقد اثر پرداخت. در زیر گزارش مبسوط این جلسه و در انتها صوت این جلسه تقدیم می‌شود. . . نقد و بررسی کتاب اخلاق؛ دین طبیعی تأملاتی در هم‌پوشانی اخلاق دینی و اخلاق جهانی نویسنده و ارائه دهنده: ایوب افضلی[۱] ناقد: دکتر علی مهجور[۲] در جهان مسیحی، مخصوصا بعد از آکوییناس نگرشی ارسطویی در ماجرای دین و اخلاق حاکم می‌شود، هر چند در سنت رواقیون و آباء کلیسا نیز توجه به قانون طبیعی (Natural law)  سابقه دارد، همچنین قبل از ترجمه آثار ارسطو و افلاطون متکلمان مسیحی به آثار رواقیون (Stoics) و سنت قانونی روم (Roman law) دسترسی داشته‌اند، این زمینه‌های تاریخی متفاوت، مسیرهای متفاوتی برای ما و مسیحیت ایجاد کرده است. در جهان اسلام سیاست ارسطو به دلایل خاصی ترجمه نمی‌شود، حتی مقداری هم که از اخلاق ارسطویی در دسترس بوده، در اخلاق دینی/شریعت چندان محوریت نمی‌یاید و این نگرش افلاطونی است که انگاره فقیهان ما بوده است و اخلاق دینی و احکام دینی را از جنس رازهای عالم بالا دانسته‌اند. در جهان اسلام، فارابی بر جمهوری و قوانین افلاطون شرح می‌نویسند و همچنین ابن رشد بر جمهوری افلاطون شرح می‌نویسد، اما خبری از سیاست ارسطو نیست. در بین فیلسوف-متکلمان مسلمان در عصر قاجار شخصیتی ایرانی به نام طالقانی -که تا حد زیادی بازگشت به ارسطو را در ا, ...ادامه مطلب

صدانت مجموعه جلسات ایدئولوژی‌پژوهی با حضور مهدی تدینی، محمدعلی توانا و مسعود سپهر مجموعه جلسات ایدئولوژی‌پژوهی به همت «نشست‌های گفتار و اندیشه» شیراز در خرداد ۱۴۰۲ با حضور مهدی تدینی، مسعود سپهر و محمدعلی توانا برگزار شد. در این جلسات که طی سه روز برگزار شد، هفت عنوان کتاب با ترجمه مهدی تدینی بررسی شد: یهودی‌ستیزی، اثر هانا آرنت امپریالیسم، اثر هانا آرنت توتالیتاریسم، اثر هانا آرنت بولشویسم، اثر دیتریش اکارت گفت‌وگو با موسولینی، اثر امیل لودویگ لیبرالیسم، اثر لودویگ فون میزس بوروکراسی، اثر لودویگ فون میزس . . مجموعه جلسات ایدئولوژی‌پژوهی . جلسه اول: عناصر و خاستگاه‌های حاکمیت توتالیتر با محوریت آثار هانا آرنت مشاهده سخنان مسعود سپهر در یوتیوب و آپارات مشاهده سخنان مهدی تدینی در یوتیوب و آپارات شنیدن صوت کامل جلسه اول به همراه پرسش و پاسخ در انکر | اسپاتیفای | کست‌باکس . جلسه دوم: گفت‌وگو با فاشیست‌ها با معرفی کتاب‌های بولشویسم و گفت‌وگو با موسولینی مشاهده سخنان مهدی تدینی در یوتیوب و آپارات شنیدن صوت کامل جلسه دوم به همراه پرسش و پاسخ در انکر | اسپاتیفای | کست‌باکس . جلسه سوم: لیبرالیسم با معرفی آثار لودویگ فون میزس مشاهده سخنان محمدعلی توانا در یوتیوب و آپارات مشاهده سخنان مهدی تدینی در یوتیوب و آپارات شنیدن صوت کامل جلسه سوم به همراه پرسش و پاسخ در انکر | اسپاتیفای | کست‌باکس . . مکان: شیراز، خیابان قصردشت، کوچه ۳۹، پلاک ۵۰ حزب اتحاد ملت ایران اسلامی | شعبه فارس . . مجموعه جلسات ایدئولوژی‌پژوهی با حضور مهدی تدینی، محمدعلی توانا و مسعود سپهر رضا ایرانمنش , ...ادامه مطلب

صدانت نوشتار «پناهیان؛ تقابل دین و اخلاق» از حمید نوربخش پناهیان؛ تقابل دین و اخلاق حمید نوربخش مقدمه صدانت: علیرضا پناهیان در سحرهای ماه رمضان ۱۴۰۲ با حضور در برنامۀ «ماه من» که به‌طور مستقیم از شبکۀ سه پخش می‌شود دربارۀ تلقی‌های ناصواب از دین و آثار تحریف دین -با عنوان “اصلاح برداشت‌های ناروا از دین در رسالت و کلمات امیرالمؤمنین”- به سخنرانی و گفتگو می‌پردازد. ایشان در جلسه پنجم این برنامه -در تاریخ ۱۴۰۲/۰۱/۰۷- سخنانی پیرامون تقابل اخلاق و دین بیان کرد که جنجال بسیاری در فضای مجازی به راه انداخت. نوشتار زیر معطوف به سخنان ایشان در آن برنامه است.[۱] یکم: پناهیان در اینجا چیزی شبیه به اخلاق فضیلت ارسطویی را الگویی از اخلاق گرفته است، آن هم با برداشتی مشوش و معوج. همان‌طور که می‌دانید، در اخلاق فضیلت، «فضیلت» میانه‌ای بین دو افراط (یا افراط و تفریط) است. آنچه در ماجرای علی(ع) فضیلت است، میانه‌‌ی طیفِ ترحم تا سنگدلی (طیف مربوطه) است. اینکه کسی رذیلت را با فضیلت اشتباه گرفته باشد و علی(ع) را متهم به عمل خلاف فضیلت (مهربانی/دل‌رحمی) کند، گناه اخلاق فضیلت نیست؛ گناه استدلال‌ کننده‌ی به اخلاق فضیلت است که تصور روشنی از طیف مربوطه ندارد. به همین ترتیب پناهیان بارها بین اخلاق و فاعل اخلاقی خلط می‌کند. همچنین او اعمال اخلاقی و غیراخلاقی فاعل را جدا و اتمیک نمی‌بیند و روشن نمی‌کند که ارزش اخلاقی اعمال مختلف فاعل چه ربطی به یکدیگر دارند. اینکه ابن‌سعد در جایی ضداخلاقی عمل کند، نتیجه نمی‌دهد که تمام اعمال او یکسره ضداخلاقی‌ست؛ ابن‌سعد می‌تواند در موردی فضیلت‌مندانه عمل کرده باشد و در موردی دیگر رذیلت‌مندانه. در این صورت هر کدام از اعمال او، وصف اخلاقی جداگانه دارند. در تصویر , ...ادامه مطلب

صدانت نوشتار فرهاد شفتی با عنوان «سه واژه‌ی کلیدی برای بازبینی فهم دینی: زن، زندگی، آزادی» سه واژه‌ی کلیدی برای بازبینی فهم دینی: زن، زندگی، آزادی فرهاد شفتی | ماهنامه‌ی کوچه، سال ۷، شماره ۴۴ نخستین بار که شعارِ “زن، زندگی، آزادی” را شنیدم، اگرچه می‌دانستم که خاستگاه این شعار به مراتب فراتر از بحث‌های دینی است، پیوند نزدیکی بین این سه واژه و بحث‌های معاصر در بازبینی فهم دینی یافتم. آنگونه که می‌بینم هر یک از این سه واژه، در کنار چندین پیام و دغدغه‌ی درخور توجه که با خود دارند، به یکی از جنبه‌های گران‌مایه‌ی فهم دینی نیز مربوط می‌شوند. در واقع این سه واژه را نماینده‌ی برخی از مهم‌ترین مباحث دین‌شناسی در این روزگار می‌بینم. در بسیاری از مباحث علمی،  تعدادی از کلیدواژه‌ها آنچنان نقش پررنگی در فرآیند تحلیل می‌یابند که رفته‌رقته به مدخل آن مباحث تبدیل می‌شوند. واژه‌ای که به عنوان مدخل یک بحث آرام‌آرام جای خود را باز می‌کند نقش موثری در انسجام آن بحث و تبیین اهمیت آن، و نیز در یافتن مسیرهای تحلیلی مناسب برای پرداختن به آن بحث دارد. در این نوشتار سعی من بر این است که پیوند این سه واژه را با مباحث امروزینِ آوردگاهِ فهم دینی به اختصار بیان کنم. به این شکل می‌کوشم که اندیشمندان و دانشمندان عرصه‌ی دین را به استفاده از این واژه‌ها و معنی و مفهوم آنها به عنوان مدخل‌هایی برای بازاندیشی فهم دینی فرابخوانم. در اینجا بنا ندارم که نظر خود را درباره‌ی موضوعات مطرح شده بیان کنم. این نوشتار تنها به منزله‌ی طرح مسأله است و بنای پاسخ‌گویی ندارد. از همین روی، در این نوشتار تنها به بیان کلّی عناوین مورد نظر بسنده می‌کنم و وارد مباحث جزیی و فنّیِ این عناوین نخواهم شد. نکته‌ی دیگر اینکه در , ...ادامه مطلب

صدانت نشست «اعتراضات ۱۴۰۱: ماهیت، چیستی و چرایی» با موضوع “دین و اعتراضات” نشست هفتم از مجموعه نشست‌های «اعتراضات ۱۴۰۱، ماهیت، چیستی و چرایی» به همت انجمن جامعه شناسی ایران با عنوان “دین و اعتراضات” چهارشنبه ۷ دی ۱۴۰۱ با حضور مهراب صادق‌نیا، محمدرضا کلاهی، آرمان ذاکری و محسن حسام مظاهری برگزار شد. . . دین و اعتراضات دبیر نشست: سمیه توحیدلو فیلم سخنرانی دکتر مهراب صادق‌نیا مشاهده در یوتیوب | مشاهده در آپارات قسمت اول، قسمت دوم دریافت فایل‌های صوتی فیلم سخنرانی دکتر آرمان ذاکری مشاهده در یوتیوب | مشاهده در آپارات دریافت فایل‌های صوتی فیلم سخنرانی محسن‌حسام مظاهری مشاهده در یوتیوب | مشاهده در آپارات دریافت فایل‌های صوتی فیلم گفتگوی پایانی نشست مشاهده در آپارات دریافت فایل‌های صوتی . . آرمان ذاکری دین در جامعه و در اعتراضات پژوهشی جامعه‌شناختی دربارۀ موقعیت دین در اعتراضات سال ۱۴۰۱ دین در اعتراضات اخیر چه جایگاهی داشته است؟ میان جنبش«زن، زندگی، آزادی» و دین چه نسبتی برقرار است؟ در پاسخ به پرسش‌های فوق، مدعیات اصلی این نوشته عبارتند از: ۱- تغییرات فرهنگی-اجتماعیِ دهه‌های گذشته، «زندگی» و «خود» را به ارزشی محوری در جامعۀ ایران بدل ساخته است. ۲- دین در بخش مهمی از جامعۀ ایران در پیوند با ارزش‌یافتن «زندگی» و «خود»، بازآفرینی شده و خصلتی متکثر، گزینشی و «زنانه» یافته است. ویژگی اصلی دین زنانه انتخاب‌گریِ مذهبی در خدمت زندگی است. ۳- جنبش «زن، زندگی، آزادی»، دینی نیست و مطالبه و زبان دینی ندارد، اما دین‌ستیز هم نیست، با «دین زنانه» واجد قرابت ترجیحی است و آن را در کنار خود می‌یابد. این دین را به تأسی از نزاع‌های توییتری چند ماه گذشته «دین صورتی» نامیده‌ایم. آ, ...ادامه مطلب

صدانت مقاله حسن محدثی‌ با عنوان «بسته‌بندی‌ دین یا واسازی‌ دین؛ مورد نزاع کدیور-سروش» بسته‌بندی‌ دین یا واسازی‌ دین؛ مورد نزاع کدیور-سروش حسن محدّثی‌ گیلوایی[۱] تاریخ دین تاریخی پیچیده است. هر قدر که بیش‌تر در آن نظر می‌کنیم و آن را به مطالعه می‌گیریم، با نکات تازه‌تری مواجه می‌شویم. یکی از مفاهیمی که می‌تواند بخشی از این تاریخ را به ما بنمایاند، مفهوم بسته‌بندی‌ دین[۲] و دین بسته‌بندی‌شده[۳] است. در ادبیات جامعه‌شناسی‌ دین اغلب دین بسته‌بندی‌شده در برابر دین زیسته[۴] قرار داده می‌شود و دوگانه‌ی دین بسته‌بندی شده/دین زیسته صورت‌بندی‌ می‌شود (Bouma, ۲۰۱۸). اما اولاً این دو لزوماً در تقابل با هم نیستند و هم‌زمان می‌توانند وجود داشته باشند و ثانیاً در یک سطح از واقعیت قرار ندارند زیرا یکی ناظر به زیستن دینی است و یکی ناظر به سازمان‌دهی و صورت‌بندی‌ دین است و در زبان فارسی ما این دو سطح را به درستی از هم جدا می‌کنیم و دین زیسته را در «دین‌داری» مورد بحث قرار می‌دهیم و آن را از «دین» جدا می‌کنیم. بنابراین، من دین بسته‌بندی شده را در برابر دین پیشابسته‌بندی قرار می‌دهم و از این دو مفهوم دو مرحله‌ی تاریخی‌ متفاوت از حیات دین را مراد می‌کنم. به‌عنوان مثال، ما می‌توانیم از اسلام بسته‌بندی‌شده و اسلام پیشابسته‌بندی سخن بگوییم. بگذارید نخست از دین پیشابسته‌بندی سخن بگویم. دینِ پیشابسته‌بندی ادیان معمولاً از تجربه‌ی باطنی و درونی‌ بنیان‌گذارشان آغاز می‌شوند و سپس بنیان‌گذار، تعبیری و تفسیری از تجربه‌ی خویش به اطرافیان و آشنایان ارائه می‌کند و آنان را نیز درگیر تجربه‌ی خویش می‌سازد و بدین ترتیب جمعی درگیر یک تجربه‌ی دینی و تفسیر و تعبیر مربوطه می‌شوند و گروه دینی‌ آغازین شکل می‌گیرد و این, ...ادامه مطلب

حقیقت و ماهیت رابطۀ دین و قدرتِ سیاسی یکی از مسائل مهم در باب نظام فکر و عملِ سیاسیِ دورۀ ساسانی است. این پژوهش کوششی مقدماتی در ارزیابی دقیق‌ترِ رابطۀ پیچیده و چندلایۀ دین و سیاست در اندیشۀ سیاسی ایرانِ ساسانی با تحلیلِ تطبیقی رابطۀ دین و سیاست در کتاب عهد اردشیر و آرای ماکیاولی است. در این مقاله با روشی مقایسه‌ای و نیز با کاربست روش اسکینر در فهم منطق درونی متون، رسالۀ عهد اردشیر را با تمرکز بر انگاره‌های دینی-سیاسی آن در تطابق با آرای ماکیاولی در شهریار و گفتارها مورد مطالعه قرار دادیم. بررسی ما نشان می‌دهد که اگر «کارکردهایِ سیاسیِ دین»، «ضرورت بازآرائیِ دین» و «‌تقدم مصلحت بر اخلاق» در نگاه ماکیاولی به رابطه دین و سیاست را معیار قرار دهیم، عهد اردشیر متضمن تمامی این عناصر در نگاه به دین در سیاست است. از این‌رو می‌توان این اثر را دربردارندۀ طرحی نظری از چگونگی و دقایقِ رابطۀ دین و سیاست دانست. اردشیر در عمل و نظر از همان آغازِ یکداستان کردن ایرانیان به استفاده از ابزار دین و دقائق آن بدانسان که ماکیاولی سده‌ها بعد اندیشیده بوده است، اما به سبب فقدان مقدمات فکری و تاریخی، نمی‌توانسته همچون ماکیاولی نظریه‌پرداز دوران گذار باشد., ...ادامه مطلب

مشروطه‌گرایی با تحدید قدرت نظام پادشاهی از طریق قانون همراه بوده است. مهم نیست در انگلستان یا ایران اتفاق افتاده باشد، مهم این است که گفتمان اقتدارگرای نظام پادشاهی از دین برای مشروعیت‌بخشی خود استفاده می‌کرد. اینک مشروطه‌گرایی با ارائه تفسیری دموکراتیک از دین در تلاش بوده تا گفتمان جدیدی را مفصل‌بندی نماید که ضمن مشروعیت‌بخشی به نظام سیاسی، حقوق افراد جامعه را نیز محترم شمارد. این مقاله، با بررسی تطبیقی این موضوع در آرای سیاسی جان لاک و علامه نائینی به این نتیجه رسیده که گر چه هر دو اندیشمند مبانی گفتمانی خود را بر دین استوار ساخته‌اند اما در فرایند واگذاری حاکمیت به مردم و در نتایج آن کاملاً متفاوت نظریه‌پردازی کرده‌اند. به‌گونه‌ای که لاک در فرایند واگذاری حاکمیت به جای آموزه‌های دین به عقل انسانی گذر کرده و در نتیجه یک جامعه مدنی عرفی و فارغ از دخالت کلیسا ترسیم نموده است. این در حالی است که نائینی، همان‌گونه که سیاست را بر دین مبتنی کرده، جامعه و سیاست را در ذیل دین مورد بررسی قرار داده است. این یعنی عدم التزام حتمی جامعه و سیاست لاک به دین، و التزام حتمی جامعه و سیاست نائینی به دین., ...ادامه مطلب