تاریخ وطن

پیروی از سلف صالح، شعار بسیاری از گروه‌های اسلامی اهل سنت در عصر حاضر است. تاکید بر مباحث شرک و مصادیق آن، توحید و چگونگی حصول به آن و نیز مبارزه با بدعت‌ها در جامعه اسلامی از مهمترین اهداف این گروه‌های سلفی‌گرا قلمداد می‌شود. اما با این وجود، در عمل اختلافات و به تبع آن، دسته‌بندی‌هایی در این جریان فکری مطرح است. اهمیت موضوع آن است که از یک سو درچند دهه اخیر تحولات سیاسی زیادی در منطقه و جهان اسلام رخ داده و از سوی دیگر تحول ودگرگونی‌هایی در ساحت فکر مطرح شده است که این مهم نیازمند گونه‌شناسی جدیدی از این جریان‌ها است. از این رو پرسش اساسی مقاله این است که «با توجه به تحولات فکری و سیاسی در سلفی‌گرایی جدید، بر اساس چه معیارهایی می‌توان یک دسته‌بندی عینی و مناسب از سلفی‌گرایی معاصر ارائه داد؟» فرضیه مطرح آن است که معیارهای چهارگانه «زمانی»، «اعتقادی»، «سیاسی» و به ویژه «توحید حاکمیتی» گونه‌شناسیِ شامل و مناسبی از این جریان ارایه می‌نماید. برای این منظور، با رجوع به شبکه اجتماعی یوتیوب، داده‌های صوتی و تصویری علمای بارز سلفی‌گرا و غیر سلفی‌گرای معاصر جمع‌آوری شده است. در ادامه با استفاده از نرم‌افزار تحلیل محتوای کیفی مکس کیو‌دی‌ای 2020 به تحلیل آنها مبادرت شده است. نتایج حاصله در قالب یک فلوچارت خود را نشان می‌دهد که بر اساس آن جریان‌ها سلفی‌گرایی معاصر چهار مسیر را طی می‌کنند که عبارتند از: اصول‌گرایی، عمل‌گرایی اصلاح‌طلب، عمل‌گرایی انقلابی و جهادگرایی., ...ادامه مطلب

صدانت درس‌گفتارهای «جامعه شناسی هنر و ادبیات» از مصطفی مهرآیین جامعه شناسی هنر و ادبیات، شاخه‌ای از علم جامعه شناسی است که ساخت و کار کرد اجتماعی هنر و ادبیات و رابطه میان جامعه و هنر و قوانین حاکم بر آنها را بررسی می‌کند. مصطفی مهرآیین در درس‌گفتارهای «جامعه شناسی هنر و ادبیات» که در بهار ۱۴۰۲ شروع شده است به این شاخه از علم جامعه شناسی می‌پردازد. . . جلسه اول | سه‌شنبه ۵ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ در این جلسه مبتنی بر دیدگاه یاکوبسن در خصوص کارکردهای زبان به دسته بندی ابعاد متفاوت مطالعات ادبی- هنری پرداخته ام و نشان داده ام که حوزه مطالعات ادبی-هنری چه موضوعاتی را در بر می‌گیرد. در ادامه بحث به شکلی دیگر نشان داده ام که چگونه موضوعاتی همچون رابطه ادبیات و قدرت، ادبیات و بحران، ادبیات و اخلاق، ادبیات و وجود..‌‌. در کانون مباحث نظریه پردازان روایت و ادبیات جای گرفته است. . جلسه دوم | سه‌شنبه ۱۲ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ یکی از مهمترین پرسش های نظریه فرهنگ و هنر این است که مهمترین موضوع که در کانون فرهنگ و هنر و ادبیات جای دارد چیست؟ دو پاسخ در مقابل این پرسش مطرح شده است: “معنا” مهمترین مساله فرهنگ و ادبیات است؛ “ارتباط” مهمترین مساله فرهنگ و ادبیات است.در این جلسه به توضیح پاسخ نخست از نگاه مارکس، دورکیم و وبر پرداخته ایم و نشان داده ایم راه فهم نظریه ادبیات این متفکران، فهم نظریه “دین” و نظریه ” از خودبیگانگی” آن ها و چگونگی پیوند نیروهای اجتماعی و نیروی تصویر و خیال در نظریه این متفکران است.در نهایت شیوه انجام پژوهش ادبی از نگاه این متفکران توضیح داده شده است.لازم به توضیح است که این مباحث لزوما مباحث تخصصی هنر و ادبیات نیست و در قالب همین , ...ادامه مطلب

صدانت علیرضا علوی تبار، روشنفکری و دین شناسی در تاریخ معاصر علیرضا علوی تبار در بخشی از یک مقاله که در شماره ۳۴ مجله کیان منتشر شده است، نوشت: از دیدگاه و موضع اجتماعی – سیاسی، روشنفکران مذهبی در عین حفظ استقلال و هویت خاص خویش کاملاً تحت تأثیر سرمشق غالب در هر دوره بوده اند. در واقع در هر دوره از زمان مواضع روشنفکران ایرانی از سر مشقی تأثیر می پذیرفته است و همین سرمشق، شباهت میان کارکرد اجتماعی روشنفکران مذهبی و غیرمذهبی را نشان می داده است. از نظر سرمشق غالب، می توان سه دوره را تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران از یکدیگر متمایز ساخت. هر دوره را در قالب یک جدول نشان می دهیم. دین شناسی دوره اول: این دوره مقارن با روشنفکری دوره مشروطه است و شاخص ترین چهره آن سید جمال الدین اسدآبادی است. پرسش هایی که در این دوره در مقابل دین قرار می گیرند چندان عمیق نبوده و از تنوع زیادی برخوردار نیستند؛ از این رو، پاسخ هایی که از جانب روشنفکران مذهبی برای آنها تدارک می شود نیز چندان متنوع نیست. اصلی ترین ویژگی های دین شناسی روشنفکران را در این دوره می توان به صورت زیر خلاصه کرد: ۱. بازگشت به سنت صدر اسلام و پاک کردن اسلام از خرافات ۲. محکوم کردن سنت پرستی کورکورانه و تقلید صرف ۳. طرفداری از وحدت مسلمانان و مبارزه با ملیت گرایی های افراطی محلی و منطقه ای ۴. مبارزه با استبداد و پذیرش اصول فلسفه سیاسی جدید معطوف به حاکمیت مردم ۵. پذیرش علم و فن جدید و اعتقاد به عدم مغایرت دین با آنها دین شناسی دوره دوم: با شکستن فضای فرهنگی – سیاسی دوره رضاخان محیطی امیدوار و پرنشاط در عرصه فکری و اجتماعی ایران پدید آمد و منجر به تولید اندیشه ها و حرکت های اجتماعی متعدد گشت؛ تفسیر روشنفکران از دین نیز، طی این, ...ادامه مطلب

صدانت نوشتار محمدامیر قدوسی: مروری بر کتاب اخلاق دین‌شناسی اثر ابوالقاسم فنائی «اخلاق دین شناسی: پژوهشی در باب مبانی اخلاقی و معرفت شناسانه فقه»، کتابی است به قلم ابوالقاسم فنائی که نشر نگاه معاصر در سال ۱۳۸۹ هجری خورشیدی آن را در ۵۷۸ صفحه منتشر کرده است. این کتاب در یک بیان کوتاه ادعانامه‌ای است مدلّل، اندیشیده، متواضعانه و در عین حال با اعتماد به نفس کامل، علیه سنت اجتهاد فقهی رایج در حوزه‌های علمیه جهان اسلام و به ویژه جهان تشیع. نویسنده اندوخته‌های فراوانی از دو سنت تعلیمی حوزوی و دانشگاهی در آستین دارد و علاوه بر سابقه طولانی آموزش و پژوهش در حوزه علمیه قم، به برکت بهره‌مند شدن از فرصت اعزام به انگلستان از سوی یکی از موسسات مهم حوزوی قم برای ادامه تحصیل در حوزه فلسفه اخلاق، هر دو فضای دانشگاه‌های علوم انسانی ایران و انگلستان را تجربه کرده است، لذا می‌کوشد تا نمونه درخشانی از یک نقد سنجیده درباره اخلاق اجتهاد را به پیشگاه جامعه علمی تقدیم کند. کتابی که به جرئت می‌توان گفت واژه به واژه آن با دقت فراوان عبارت پردازی شده است و به روشنی پیداست که چکیده و دستاورد سال‌ها تامل نویسنده فرزانه آن به ویژه در حوزه معرفت شناسی اخلاقی و فقهی است… . . دریافت فایل PDF این نوشتار منبع: فصلنامه حیات معنوی ـ شماره ۱۴ ـ زمستان ۱۴۰۱ . . نوشتار محمدامیر قدوسی: مروری بر کتاب اخلاق دین‌شناسی اثر ابوالقاسم فنائی رضا ایرانمنش , ...ادامه مطلب

صدانت «گفتگو در فضای عمومی»؛ منطق، اخلاق، روان‌شناسی جلسه «گفتگو در فضای عمومی»؛ منطق، اخلاق، روان‌شناسی به همت کلاب ژرف اندیشی در کلاب هاوس و در پنج شنبه ۱۴۰۲/۲/۲۱ با حضور آقایان اردشیر منصوری ،حسین بیات و حسین دباغ برگزار شد. . . نکات مورد توجه اردشیر منصوری در این جلسه: – برجسته‌سازیِ ملاحظاتی که در گفتگوها و فرهنگِ زبانی در جامعۀ ایرانی، به‌ویژه گفتگو در عرصۀ عمومی، از جمله رسیدگی به موارد اختلافی در تبادل نظرهای اجتماعی و سیاسی، شایستۀ توجه بیشتر است. – توجه به این که «گفتگو» اسم عامی است برای انواع مراودات زبانی، و التزام به ضوابط گفتگوی سالم و مؤثر امری طیفی است و نه به اصطلاح مصداقِ دوگانۀ «صفر و یک». در این باره بین شرکت‌کنندگان در این میزگرد تفاوتِ نظری وجود داشته است. به گمانِ من (منصوری) اگر «دیالوگ» آرمانی (مطابقِ مدلِ مشهور دیوید بوهم) نمرۀ ۱۰۰، و مجادلۀ خصمانه و بیانِ موهِن نمرۀ صفر داشته باشند، گونه‌های مختلفی از مبادلۀ زبانی مانند مذاکره، مباحثه، مناظره در میانۀ این طیف قرار دارند. در دیالوگ بوهمی هدف تنها ایجاد فضای مشترک برای وسعتِ نظر (برخورداری از منظرهای جدید در اندیشیدن) و اصلاح منظر خویشتن است، و نه حتی تفاهم نهایی و اخد بهترین تصمیم! بر این اساس گونه‌های دیگر تبادل زبانی مانند مذاکره و مباحثه و مناظره در میانۀ این طیف قرار دارند. جا دارد شهروندِ اخلاقی و کنشگران عرصۀ عمومی به اقتضایِ موقعیت، ملاحظات دیالوگ آرمانی را به قدر مقدور در گفتگوهای عمومی کار آورند. – ملاحظات دیالوگ (گفتگوی آرمانی) علاوه بر منطق، شامل ملاحظات اخلاقی و روان‌شناختی نیز هست. اگر درس‌آموختۀ منطق، توجه به قوتِ استدلال و پرهیز از مغالطه است، از منظر اخلاق و روان‌, ...ادامه مطلب

اعراب با نیرویِ معنوی جدید اسلام، علی‌رغم ادعای هویت و دین جهانی و فارغ از قوم و قبیله و نژاد، پس از تصرفات فراوان، مدعی هویت و قوم و نژاد ویژه برای خود شدند و حتی برای تحقق این امر مدعی رسالت الهی شدند. امویان بعد از خلفای راشدین در سرزمین‌های تحت خلافت (ازجمله ایران)، برای تحقق این امر در حوزه هویت از استراتژی‌های مختلفی استفاده کردند. بر این بنیاد، سؤالی که این تحقیق می‌خواهد پاسخ دهند این است که نوع سامانه استیلای امویان بر هویت ایرانیان چه بوده است و برای این استیلا از چه ابزارهای و استراتژی‌های استفاده کردند؟ برای پاسخ به این سؤال از روش تبارشناسی تاریخی و مفهوم روشی «سامانه» میشل فوکو استفاده کرده‌ایم و با توضیح سازوکارهای عناصر ناهماهنگی مانند گفتمان‌ها، نهادها، تصمیمات نظارتی، قوانین و اقدامات اداری، به این نتیجه رسیدم که امویان با سامانه «عربی-اسلامی» که شامل استراتژی‌ها و تاکتیک‌های تهدید کاربرد وسایل قهریه، اثرات ترغیبی کلامی، نابرابری‌های اقتصادی و کاربرد وسایل کم‌وبیش پیچیده کنترل موجب تقویت و حفظ اعمال سامانه عربی-اسلامی بر جامعه و هویت ایرانیان شدند., ...ادامه مطلب

در درس‌گفتارهای هستی‌شناسی و فلسفه اگزیستانس به دنبال تبیین جدیدی از جایگاه فلسفی و هستی‌شناختی مفهوم “اگزیستانس” هستیم به معنایی که این مفهوم در سیاق فلسفه‌های اگزیستانس پیدا کرده است، یعنی مفهومی اختصاصی که منحصرا برای وجود موجود انسانی به کار می‌, ...ادامه مطلب

«اگر سگِ شبانی یا سگِ خانگی نبود هر آینه در رویِ این زمینِ اهوراآفریده‌ی من، خان‌ومانی پایدار نماندی» (فرگردِ سیزدهمِ وی‌دیوداد، پاره‌ی ۴۹). پارسی‌انجمن: کسانی که تنها سگهای یله و رها را در کوچه, ...ادامه مطلب

Workshop with renowned Iranian film director Bahram Beyzaie at Stanford University, January-March 2013.Sponsored by the Stanford Hamid and Christina Moghadam Program in Iranian Studies, and t, ...ادامه مطلب

در پوشه‌ی شنیداریِ زیر، میرجلال‌الدین کزازی به ریشه‌شناسیِ نامِ شهرِ غزنین که شهری در افغانستانِ کنونی است پرداخته و نیز ریشه‌ی واژه‌هایی همچون گنج، مخزن و … را نیز بازگشوده است. *** آگاهی:&nb, ...ادامه مطلب

وقتی قرار اول‌مان در اوایل آبان ماه کنسل شد، نزدیک به دو ماه طول کشید تا قرار دیگری با او بگذاریم و برای مصاحبه به دیدارش برویم. در این مدت اتفاق مهمی در کشور افتاده بود. اعتراض‌‌هایی که به ب, ...ادامه مطلب

در سیر تکامل علم ( science ) نقطه عطف هایی وجود دارد که باعث تحول اساسی در شناخت ما از جهان و پدیده های معین می شود. پیشرفت علم حاصل تفکر انتقادی( critical thinking) نسبت به نظریه های علمی مو, ...ادامه مطلب

مجموعه گفتگوهای پیش‌رو که حاصل پرسش‌ و پاسخ های بنده با استاد مصطفی ملکیان است اکثرا پیرامون خودشناسی بوده و مجموعا در طول ۵ سال به انجام رسیده است. زندگی می‎تواند روزبه‌روز بهتر شود و هر یک , ...ادامه مطلب

پارسی‌انجمن: «زبانِ پارسیگ (پهلو
, ...ادامه مطلب

گوشه ای مطالب :هنر و معماری در جهان پهناور اسلام دارای چهار دبستان با شیوه بنیادی است :-۱ شیوه مصری-۲ شیوه شامی-۳ شیوه مغربی-۴ شیوه ایرانیاصولی را که در هنر ایران و به ویژه در معماری وجود داشته ، م یت, ...ادامه مطلب