کاخ تیسفون
ميان رودان در سال 129 (پ .م ) تيسفون را با پايتخت زمستاني خود قرار دادند تا اينكه در سال 224 ميلادي ساسانيان پايتخت پادشاهي گسترده خود را به اين مكان منتقل كردند. در سال زمان ساسانيان بر وسعت شهر و ساختمان ها افزوده شد به گونه اي كه اعراب مسلمان به هنگام فتح ايران در سال 637 يا 652 ميلادي برخورد با تيسفون آنرا مدائن يا شهرها ناميدند. در آن زمان بود كه تيسفون شكوه خود را به عنوان يكي از مهمترين مراكز سياسي جهان دست داد.
اين شهر در محل شهري قديمي تر بنام اوپيس بنا شده بود ، كه در مسير جاده شاهي قرار داشت. جاده اي كه شهر شوش مركز عيلام را به قلب سرزمين هاي آشوري و بعدها پايتخت دولت ليديه يعني شهر سارد طلايي متصل مي كرد. مهمترين اثر باقي مانده از اين شهر كاخ تيسفون است كه به ايوان مدائن معروف است. اين بناي بي همتا روزگاري كاخ خسرو اول (انوشيروان) بوده است.
تيسفون در مشرق دجله و «وهاردشير» در مغرب آن قرار داشت و جسري آن دو را بهم ميپيوست و فردوسي در شاهنامه خود در ضمن بيان تاريخ پادشاهي شاپور دوم ميگويد: چون رفت و آمد روي اين پل روز به روز زياد ميشد شاپور در ابتداي پادشاهي خود دستور داد پل ديگري روي دجله انداختند تا عبور از آن پل و برگشت از پل ديگر انجام گيرد.
تيسفون اصلي در مشرق دجله حصاري به صورت كمان داشت و برجهاي متعددي در اين حصار بود كه آثارشان هنوز باقي است و مجموع زميني كه در زير آن بود از 58 هكتار تجاوز نميكرد و آن را به زبان عربي «مدينه العتيقه» ميناميدند. در نتيجه كاوشهايي كه در سالهاي 1928 و 1929 در اين ناحيه انجام گرفته پديدههاي كليسايي از زمان ساسانيان پديدار گشته است.
در مشرق تيسفون امروز آرامگاهي بنام سلمان پاك وجود دارد كه در محله سابق «اسپانبر» Aspanbar واقع است. كاخ شاهنشاهان ساساني در همين محله قرار داشته و مركب از حياطها و تالارها و باغهايي بوده است كه طاق كسري امروز، در ميان آن برپا بوده است.
در جنوب طاق كسري خرابههايي بنام «خزانه كسري» Khazanat Kersa وجود دارد و محل ديگري بستان كسري ميباشد كه «رومگان» Rumaghan نيز ناميدهميشد و خسرو اول پس از فتح انطاكيه عدهاي از مردم آن شهر را به پايتخت خود انتقال داد و شهر جديد را براي آنها ساخت.
قسمتي از مدائن را كه مغرب دجله قرار دارد حصاري از آجر احاطه كرده بود و بخش مهم آجرهاي آن شهر از شهر بابل به اين محل حمل شده بود و در مكان قديمترين ساختمان اين شهر يعني سلوكيه برپا شده بود.
اردشير قسمتي از آن را تعمير كرده و آنرا «وهاردشير» ناميد (ترجمه واژه اردشير خوب يا خانه اردشير). وهاردشير مركز عمده مسيحيان ايران و مقر «كاتوليكوس» رئيس مذهبي آنان بود و كليسايي در آن بنا شده بود كه به فرمان شاپور دوم ويران شد و بعد از مرگ اين پادشاه مجدداً آنرا برپا كردند.
آنچه امروزه ار آن بنا باقي مانده است. نيمي از يكي از طاق هاي اين كاخ است. زيرا در اصل دو ايوان قرينه در دو سوي حياط كاخ قرار داشته است. طرحي كه در سال 1824 ميلادي از اين ايوان برداشته شده است. نمايان گر يك طاق كامل است كه متاسفانه امروزه نيمي از آن طاق هم فرو ريخته است. طاق بي نظير اين بنا ، 35 متر ارتفاع ، 25 متر عرض و 50 متر طول دارد. پايه هاي ايوان در هر دو سو 7 متر پهنا دارند. همچنين ضخامت تاج بنا در ضخيم ترين قسمت به يك متر مي رسد. مجموعه خرابه هاي اين كاخ به مساحت 400 ×300 متر مربع بوده است. بناي اين كاخ شايد از ساروج ، سنگهاي مرمر يا چنانكه بعضي ها نوشته اند ، از صفحات مسي زر اندود و سيم اندود پوشيده شده بود.
طاق كسري بارگاه با شكوه پادشاه بوده و از اينجا امور كشور را اداره مي كرد. محل بار عام هم تالارهاي طاق كسري بود و در روز معين گروه زيادي از مردم قسمت هاي مختلف ايران زمين به آنجا مي آمدند و در اندك مدتي تالار بزرگ پر ميشد. اينجا را با قالي فرش مي كردند و ديوارها را هم با قالي مي پوشاندند. تخت سلطنتي را هم در آخر تالار مي گذاشتند. در سقف تالار 150 روزنه به قطر 12 تا 15ساتنيمتر تعبيه كرده بودند كه نوري لطيف از آنها به درون كاخ مي تابيد.
خراب كردن قسمت مهمي از طاق كسري را به منصور خليفه عباسي نسبت مي دهند. البته يكي از عوامل تخريب بنا ، استفاده از مصالح آن در احداث شهرهاي اسلامي بوده است. زيرا درصدر اسلام تيسفون را به منزلهء خرابه اي مي انگاشتند كه تنها آجرهاي آن بكار مي آمد.
ايوان مدائن بزرگترين طاق ضربي شتاخته شده در جهان است كه بدون كمك داربست هاي طاق زني بيش از 1500 سال پا بر جا باقي مانده است. تيسفون در 33 كيلومتري جنوب شرقي بغداد قرار دارد.
اين شهر در محل شهري قديمي تر بنام اوپيس بنا شده بود ، كه در مسير جاده شاهي قرار داشت. جاده اي كه شهر شوش مركز عيلام را به قلب سرزمين هاي آشوري و بعدها پايتخت دولت ليديه يعني شهر سارد طلايي متصل مي كرد. مهمترين اثر باقي مانده از اين شهر كاخ تيسفون است كه به ايوان مدائن معروف است. اين بناي بي همتا روزگاري كاخ خسرو اول (انوشيروان) بوده است.
تيسفون در مشرق دجله و «وهاردشير» در مغرب آن قرار داشت و جسري آن دو را بهم ميپيوست و فردوسي در شاهنامه خود در ضمن بيان تاريخ پادشاهي شاپور دوم ميگويد: چون رفت و آمد روي اين پل روز به روز زياد ميشد شاپور در ابتداي پادشاهي خود دستور داد پل ديگري روي دجله انداختند تا عبور از آن پل و برگشت از پل ديگر انجام گيرد.
تيسفون اصلي در مشرق دجله حصاري به صورت كمان داشت و برجهاي متعددي در اين حصار بود كه آثارشان هنوز باقي است و مجموع زميني كه در زير آن بود از 58 هكتار تجاوز نميكرد و آن را به زبان عربي «مدينه العتيقه» ميناميدند. در نتيجه كاوشهايي كه در سالهاي 1928 و 1929 در اين ناحيه انجام گرفته پديدههاي كليسايي از زمان ساسانيان پديدار گشته است.
در مشرق تيسفون امروز آرامگاهي بنام سلمان پاك وجود دارد كه در محله سابق «اسپانبر» Aspanbar واقع است. كاخ شاهنشاهان ساساني در همين محله قرار داشته و مركب از حياطها و تالارها و باغهايي بوده است كه طاق كسري امروز، در ميان آن برپا بوده است.
در جنوب طاق كسري خرابههايي بنام «خزانه كسري» Khazanat Kersa وجود دارد و محل ديگري بستان كسري ميباشد كه «رومگان» Rumaghan نيز ناميدهميشد و خسرو اول پس از فتح انطاكيه عدهاي از مردم آن شهر را به پايتخت خود انتقال داد و شهر جديد را براي آنها ساخت.
قسمتي از مدائن را كه مغرب دجله قرار دارد حصاري از آجر احاطه كرده بود و بخش مهم آجرهاي آن شهر از شهر بابل به اين محل حمل شده بود و در مكان قديمترين ساختمان اين شهر يعني سلوكيه برپا شده بود.
اردشير قسمتي از آن را تعمير كرده و آنرا «وهاردشير» ناميد (ترجمه واژه اردشير خوب يا خانه اردشير). وهاردشير مركز عمده مسيحيان ايران و مقر «كاتوليكوس» رئيس مذهبي آنان بود و كليسايي در آن بنا شده بود كه به فرمان شاپور دوم ويران شد و بعد از مرگ اين پادشاه مجدداً آنرا برپا كردند.
آنچه امروزه ار آن بنا باقي مانده است. نيمي از يكي از طاق هاي اين كاخ است. زيرا در اصل دو ايوان قرينه در دو سوي حياط كاخ قرار داشته است. طرحي كه در سال 1824 ميلادي از اين ايوان برداشته شده است. نمايان گر يك طاق كامل است كه متاسفانه امروزه نيمي از آن طاق هم فرو ريخته است. طاق بي نظير اين بنا ، 35 متر ارتفاع ، 25 متر عرض و 50 متر طول دارد. پايه هاي ايوان در هر دو سو 7 متر پهنا دارند. همچنين ضخامت تاج بنا در ضخيم ترين قسمت به يك متر مي رسد. مجموعه خرابه هاي اين كاخ به مساحت 400 ×300 متر مربع بوده است. بناي اين كاخ شايد از ساروج ، سنگهاي مرمر يا چنانكه بعضي ها نوشته اند ، از صفحات مسي زر اندود و سيم اندود پوشيده شده بود.
طاق كسري بارگاه با شكوه پادشاه بوده و از اينجا امور كشور را اداره مي كرد. محل بار عام هم تالارهاي طاق كسري بود و در روز معين گروه زيادي از مردم قسمت هاي مختلف ايران زمين به آنجا مي آمدند و در اندك مدتي تالار بزرگ پر ميشد. اينجا را با قالي فرش مي كردند و ديوارها را هم با قالي مي پوشاندند. تخت سلطنتي را هم در آخر تالار مي گذاشتند. در سقف تالار 150 روزنه به قطر 12 تا 15ساتنيمتر تعبيه كرده بودند كه نوري لطيف از آنها به درون كاخ مي تابيد.
خراب كردن قسمت مهمي از طاق كسري را به منصور خليفه عباسي نسبت مي دهند. البته يكي از عوامل تخريب بنا ، استفاده از مصالح آن در احداث شهرهاي اسلامي بوده است. زيرا درصدر اسلام تيسفون را به منزلهء خرابه اي مي انگاشتند كه تنها آجرهاي آن بكار مي آمد.
ايوان مدائن بزرگترين طاق ضربي شتاخته شده در جهان است كه بدون كمك داربست هاي طاق زني بيش از 1500 سال پا بر جا باقي مانده است. تيسفون در 33 كيلومتري جنوب شرقي بغداد قرار دارد.