سلسله مباحث «قرائتی جدید از مبانی فکر دینی» از آیت الله سید کمال حیدری
آیت الله سید کمال حیدری: تنها راه معرفتی برای حقانیّت عالمان و پیروان ادیان و مذاهب، در دست داشتن «دلیل» است و اصلاً جز این ملاک دیگری وجود ندارد برای محاسبۀ انسان ها: «الطریق هو الدلیل». اگر کسی راه دیگری سراغ دارد به ما هم نشان دهد! اساساً امکان ندارد انسان به خاطر کاری محاسبه و بازخواست شود – حتی اگر کار و اعتقاد او درست هم بوده باشد – جز از این راه که برای فعل خود دلیل و حجّت داشته باشد؛ یعنی اگر دلیل در دست نداشته باشد، چنانچه به اعتقاد صحیحی هم دست یافته باشد، در قیامت از او پذیرفته نمی شود!
به عنوان مثال، بنده الان مسلمان و شیعه هستم و می گویم حق با اسلام و تشیّع است. حال اگر کسی از من بپرسد بر چه اساسی و با کدام ملاک و معیار می گویی دین حق، فقط اسلام است؟ در پاسخ می گویم به فلان «دلیل». برایش چند دلیل میآورم که اسلام بهترین دین است و من باید مسلمان باشم. اما اگر در قیامت مشخص شود که همه یا بخشی از حقیقت در دین دیگری مثلاً مسیحیّت بوده و خداوند متعال از من سوال بفرماید چرا به آموزه های مسیحیت عمل نکردی؟! در جواب خواهم گفت خدایا «دلیل»، مرا به حقانیت و درست بودن اسلام رهنمون کرد. با این وجود، آیا خدا می تواند بفرماید تو باید به چیزی که دلیلی بر صحّت آن نداشتی و بلکه قطع داشتی که باطل است، ایمان و اعتقاد پیدا می کردی؟! خیر؛ زیرا خودش در قرآن فرموده: «قُلْ هاتُوا بُرْهانَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ»؛ بقره/ ۱۱۱ (بگو: «اگر راست مى گویید، دلیل خود را بیاورید!»)؛ یعنی هر کس برای اثبات مدعای خود باید دلیل و برهان بیاورد؛ وگرنه سخن وی اصلاً مسموع و قابل قبول نیست. منطق قرآن، یک منطق عقلانی و معرفتی است.
انسان محاسبه و مؤاخذه نمیگردد مگر به واسطۀ دلیل، اما آنجا که کسی برای اعتقاد و باور خود استدلال و برهان ندارد، اصلاً محاسبه دربارۀ او معنا پیدا نمی کند و مدعای او پذیرفته نمی شود! اگر کسی برای صحیح و بر حقّ بودن دین و مذهب خود دلیل داشت، در قیامت معذور و مأجور است – حتی اگر خلاف آن کشف شد! – اما اگر برای عمل به آموزه های یک دین یا مذهب خاصّ، دلیلی در دست نداشت، حتی اگر دین و مذهب او واقعاً حق و مطابق با واقع هم بوده باشد، خداوند از او نمی پذیرد!؛ چرا که ملاک در محاسبۀ انسان ها دلیل و برهانی است که آنها بر اساس آن به قطع و یقین رسیده اند. و اما اینکه آن دلیل، مطابق با واقع از آب در آید یا مخالف با واقع، از توان انسان ها خارج است؛ زیرا به دلیل عدم عصمت، هیچکس نمی تواند کاری کند تا استدلال خودش را منطبق با واقع و نفس الأمر کند و از هر گونه خطا و اشتباهی در امان بماند.
.
.
جلسه اول: از دیدگاه قرآن، وجه تمایز انسان از سایر موجودات چیست؟!
.
جلسه دوم: “نظریه جواز تعبد به جمیع ادیان و مذاهب الهی و بشری”
.
جلسه سوم: “نظریه جواز تعبد به جمیع ادیان و مذاهب الهی و بشری”
.
ادامه دارد…
.
.