تاریخ وطن

صدانت گفتمان توسعه: نگاه‌ِ جریان‌غالب، نگاهِ گاندی‌گرا گفتمانِ توسعه: نگاه‌ِ جریان‌غالب، نگاهِ گاندی‌گرا نوشته: سیبی کِی. جوزف مترجم: غلامعلی کشانی، اسفند ۱۳۹۹ در دوران اخیر توسعه (شکوفایی)[۱] به‌عنوانِ موضوعی اصلی در گفتمان‌های علوم اجتماعی خود را نشان‌ داده است. این موضوع که از برداشت‌های ترومن [رئیس‌جمهور آمریکا] و رُستوْ از رشد اقتصادی شروع شد، با پذیرشِ شکل‌های مختلفِ فکری در دوران پسا-جنگ وارد مراحلِ متعدد شد و به‌تازگی شکل‌هایی مثل توسعه‌ی پایدار و رشد فراگیر را به‌خود گرفته است. نظریه‌ی اصلیِ این مقاله این است که همه‌ی این تلاش‌ها در اثرگذاریِ چشمگیر بر روی بحرانِ پیشاروی توسعه‌ی جریان‌غالب[۲] شکست خورده‌اند. در این بافتار است که برداشتِ گاندی از توسعه توانسته است توجه دانشمندان و فعالان را در سراسر جهان به خود جلب کند. این مقاله تلاش کرده است نقد گاندی به توسعه به‌عنوانِ بخشِ جدایی‌ناپذیرِ تمدنِ صنعتیِ مدرن را بررسی کند و همین‌طور وجوهِ الگوی توسعه‌‌ی اقتصادیِ پیشنهادیِ او را نشان بدهد که می‌تواند پایدار و بادوام باشد. عکسِ بالا، گاندی را در روستا نشان می‌دهد، همان‌جایی که امید اش را به‌ اقدامِ رادیکال، سازنده، و خوداتکای شوراهای آن‌ به‌منزله‌ی هسته‌ی اولیه‌ی دموکراسیِ عادلانه، شکوفا و تعالی‌بخش بسته بود. تصویرِ گاندی از هندِ رویاهایش، مجمع‌الجزایری از جمهوری‌های روستاییِ مستقلِ تمرکززدایی‌شده، شورایی و با نیرویِ کار و مدیریتِ داوطلبانه‌ بود که بتواند “سلطه‌ی ازلیِ دولت‌ِ متمرکز” بر روستا‌ها را کنار زده و برعکس، الگویی برای شکوفایی (توسعه) در شهرها باشد. . . [۱] development: کلمه‌ی توسعه ترجمه‌‌ی درست این واژه نیست. “شکوفایی” می‌تواند مفهوم بسیار گسترده‌ی آن را در ع, ...ادامه مطلب

مقوله امنیت همواره از جایگاه محوری در گفتمان‌های سیاست خارجی ایران برخوردار بوده است. دولت‌های مختلف به اقتضای بستر فکری و اجتماعی و همین‌طور ضرورت‌های عملی سیاست خارجی خود، ادراکات مختلفی از مقوله امنیت داشته‌اند. از آنجا که عموماً گفتمان دولت‌ها در گسست از گفتمان‌های دولت‌های قبل شکل می‌گیرد، مواضع دولتمردان جدید در سال اول شروع به کار آنها از اهمیت زیادی در مرزبندی‌های گفتمانی میان آنها برخوردار است. بر این اساس، سؤال اصلی مقاله این است که حسن روحانی و ابراهیم رئیسی در برهه ابتدایی تشکیل دولت‌های خود چه گفتمان‌هایی درباره مقوله امنیت داشته‌اند و وجوه تمایز این گفتمان‌ها کدام‌اند؟ این مقاله از چارچوب تحلیل امنیتی لین هَنسِن استفاده می‌کند و بر اساس روش تحلیل گفتمان لاکلا و موف، در صدد تحلیل صورت‌بندی‌های گفتمانی روحانی و رئیسی در حوزه امنیت، «دیگریِ» گفتمانی آنها و برملاکردن نشانه‌های گفتمانی آنهاست. به این منظور، متن سخنرانی‌های روحانی و رئیسی در سال اول جمع‌آوری و بر اساسِ میزان ارتباط با مفهوم امنیت و با استفاده از نرم‌افزار مکس‌کیودا مورد تحلیل قرار گرفتند. استدلال اصلی مقاله این است که گفتمان حسن روحانی درباره امنیت، بر اساس دال مرکزی منافع مشترک و در تضاد با خشونت و افراط‌گرایی به مثابه «دیگری» و در مقابل، گفتمان ابراهیم رئیسی درباره امنیت، بر اساس دال مرکزی عدالت و در تضاد با «دیگریِ» سلطه‌طلبی و دخالت قدرت‌های خارجی شکل گرفته است. دال‌های مرکزی متفاوت، امکان/عدم امکان تعریف منافع مشترک امنیتی، دستورکارهای امنیتی متفاوت و نحوه پیش‌بینی پیامدهای امنیتی نظم در حال گذار بین‌المللی از جمله مهم‌ترین تمایزهای گفتم, ...ادامه مطلب

در پاسخ به چالش­ها و معضلات امنیتی در سطوح خارجی (منطقه­ای - جهانی)، سیاست­های امنیتی کنشگران بر پایه پویش­های محیطی طرح­ریزی و پیگیری می­شود. در مراکز مطالعاتی روسیه، اهداف امنیتی برگرفته از یک محیط­شناسی بوده و بر پایه جغرافیای سیاسی اولویت می­یابد. ساختارهای حاکم سیاسی، اقتصادی و فرهنگی درک شده در هر محیط از سوی این مراکز، بازتاب شرایط امن نسبت به منافع و خواسته­های کرملین می­باشد. این پرداخت روسی از امنیت و محیط در غرب آسیا بر اساس تبیین نیاز­ها، منافع و پیامد­های هر رفتار و تصمیم دولت روسیه در میان محققان روس شکل گرفته و درنهایت به یک گفتمان امنیتی دست می­یابند. این نوشتار با هدف شناخت مبنای استراتژی کلان و دکترین­های امنیتی اندیشکده­های روسی در رابطه با محیط غرب آسیا، سؤال اصلی خود را بدین صورت بیان می‌دارد: اندیشکده‌های رسمی و تصمیم‌ساز روسیه چه نگرش، تبیین، دامنه و عناصری پیرامون مفهوم امنیت در محیط غرب آسیا دارند؟ پژوهش حاضر فرضیه خود را بر اساس تعریف مدلول امنیت از سوی اندیشکده­های راهبردی روسیه در سطح منطقه‌ای و جهانی به ویژه منطقه غرب آسیا، بر پایه زیست تاریخی، جغرافیای وطنی و هویت درک شده توسط روس­ها و با هدف چگونگی تعریف و تحقق منافع و اولویت‌های مادی روسیه قرار داده است. این مقاله در چارچوب نظریه سازه‌انگاری به تأویل نگاه و فهم روسی از محیط امنیتی در غرب آسیا می‌پردازد. نوشتار پیش­رو برای دستیابی به یافته‌های قابل‌اتکا و مورد نظر، با روش توصیفی-تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای (مکتوب و الکترونیکی) به انجام رسیده اس, ...ادامه مطلب

گفتمان«اسلام سیاسی فقاهتی شیعی»در ایران،در تاریخ فراز و فرودخود تلاش کرده مواجهه باواقعیات متغیر انضمامی دنیای سیاسی-اجتماعی جامعۀ مسلمین را درپرتو خوانشی سیاسی از«نص مقدس»ومفصلبندی ازدال مرکزی«اسلام سیاسی»تنظیم کند.اماموضوع مهم،نحوۀ تعامل درونی و بیرونی اصول ثابت فقه شیعی با امور متغیر انضمامی است که به تبلور و عینیت یابی این گفتمان در اشکال مختلف ودر نتیجه شکل گیری دوره های تاریخی خاص منجر شده است.چگونگی تعاملات رژیم دانشی این گفتمان یعنی«فقه سیاسی شیعه»در بر هم کنشی با رژیم قدرتی و نهادهای متناظر با آن به تداوم،متلاشی سازی یا صورت بندی جدیدی از نهادهای قدرت منجر شده و به این سیاق،تاریخ یک دوره را رقم زده است.نوشتار حاضر به دنبال تبیین این مطلب می باشد که این گفتمان در تاریخ خود،از گسست عقلانیتی و اپیستمیک برخوردار نبوده و آنچه محقق شده،حرکت تدریجی این گفتمان از حاشیه به متن و مبارزه برای کسب قدرت سیاسی به منظور اجرای حدود و احکام الهی بوده است که به تبلور این گفتمان درشکل سازه ای «مشکک» در پرتو«نهادگرایی گفتمانی»منجر شده است.پژوهش حاضر این گفتمان را از زمان صفویه تا وقوع پیروزی انقلاب اسلامی وتلاش برای تحقق دال مرکزی«ولایت مطلقۀ فقیه»بر مبنای رویکرد دیرینه شناسی/تبارشناسی فوکویی و نهادگرایی گفتمانی ویوین اشمیت بررسی کرده است., ...ادامه مطلب

فوکو قدرت را مساوی با کردار و عمل دانسته و در همین راستا تحلیلات قدرت را به‌جای نظریه قدرت قرار می‌دهد. قدرت زمانی می‌تواند تبدیل به کردار شود که بتواند دانش و گفتمان ایجاد نماید. در واقع بدون برقراری رژیم حقیقت یعنی گفتمان، قدرت نمی‌تواند به صورت کردار تبلور یابد. قدرت می‌تواند انقیاد، سلطه، استراتژی به‌هنجارسازی و یا قدرت مشرف بر حیات شود. قدرت، گفتمان را می‌سازد تا سوژه و ابژه خلق کند. این پژوهش در پی پاسخ­گویی به این پرسش اساسی است که سیاست­خارجی جمهوری اسلامی ایران چگونه توانسته است برای حصول به منافع ملی حداکثری، از دو امر اساسی قدرت و گفتمان در وجه مطلوب خود بهره‌برداری لازم را به عمل آورد؟ در مقام پاسخ فرضیه جستار بدین­صورت قرارمی‌یابد که: «سیاست­خارجی جمهوری اسلامی ایران، یک سیاست خارجی با رویکرد های زمانی متفاوت، بر اساس گفتمان اسلام سیاسی است. اِعمال این سیاست در عصر پست مدرن، نیازمند به قدرت و دانش و اجرای یک گفتمان غالب برای تاسیس یک رژیم حقیقت در نظام بین‌الملل است». سیاست­خارجی ج.اایران بر اساس موازین گفتمانی قابل صورت بندی و مفصل‌بندی است. برای تحلیل این مبانی از دو روش دیرینه‌شناسی و تبارشناسی در بافت خوانش گفتمانی میشل فوکو و با اتخاذ مفاهیم کاربردی بهره گرفته می­شود., ...ادامه مطلب

آیا«گفتمان بسیجی» برای دغدغه‌های پیش روی امروز مردم پاسخی دارد؟ گفتمان بسیج،یکی از گفتمان‌های مؤثر در جمهوری اسلامی ایران است که حاوی ظرفیت‌های فراوانی در زمینه‌ی سالم سازی و ترقی شاخص‌های سلامت جامعه است.مؤلفه‌هایی در این گفتمان وجود دارد که می‌توان از آن‌ها به عنوان مهم‌ترین ضمانت‌های اجرایی یاد کرد.ضمانت اجراهایی هم‌چون «تکلیف محوری» و «اخلاص».گفتمان به مثابه یکی از روش‌های تحلیلی در دنیای امروز،در عین ضعف‌هایی که به لحاظ مبانی با آن درگیر است، از ظرفیت و استعداد فراوانی در تبیین مسایل موجود سیاسی و اجتماعی برخوردار است. در این نوشتار سعی داریم «بسیج و فرهنگ بسیجی» را به مثابه یک گفتمان در نظر بگیریم و با الهام از سخنان حکیمانه,کارآمدي ...ادامه مطلب