صدانت
مروری بر
کتابِ «دین و
نگرش نوین» اثر
والتر ترنس استیسمروری بر کتابِ
دین و نگرش نوین
وحید حلاج
در سال ۱۳۷۷ هجری شمسی که چاپ اول ترجمه فارسی کتاب «دین و نگرش نوین[1]» منتشر شد٬ والتر ترنس استیس[2] در میان جامعه کتابخوانان ایران نویسنده ناشناختهای نبود. پیشتر از او کتابهای «فلسفه هگل[3]»٬ «گزیدهای از مقالات…[4]» و «فلسفه عرفان[5]» منتشر شده بود و اهل فن با آراء او آشنایی داشتند.
«دین و نگرش نوین» در وهله اول یک گزارش است٬ گزارش یک رویداد٬ گذر از جهان قرون وسطایی که انسان تحت سیطره دین بود به جهان نوین که علمگرایی و طبیعتگرایی نگرش غالب در آن است. تلاش استیس در بخش اول این کتاب آن است که این گذر را٬ حتیالامکان٬ بیطرفانه و بدون ارزشداوری روایت کند. او سه مفهوم خدا٬ هدف جهان٬ و نظم اخلاقی جهان را به عنوان مفاهیم بنیادی در نگرش قرون وسطایی به جهان میداند که تغییر آنها پیامد اصلی جهاننگری نوین بود.
باور به وجود خدایی متشخص شاخصه جهان قرون وسطایی است. به گمان استیس خدای آفریننده فقط میتواند در معنای حقیقی آن به کار برده شود و این مستلزم انسانانگاری درباره خداوند است. «اگر تصورتان از خدا به هر معنایی یک شخص٬ یک ذهن٬ یا یک روح باشد – هرچقدر به نارسایی چنین واژههایی پی ببرید٬ هرچقدر تلاش کنید تا از معانی خام و عادیشان وقتی که بر آدمیان اطلاق میشوند٬ اجتناب ورزید٬ چارهای ندارید از اینکه انسانانگار باشید٬ چارهای ندارید از اینکه بر حسب برداشت خودتان از اذهان انسانی٬ درباره خدا بیندیشید٬ زیرا مواد دیگری ندارید که با آنها برداشتتان را از او شکل دهید. خلاصه کلام اینکه٬ مفهوم خدا به ناچار و ضرورتاً انسانانگارانه است.[6]» بعدها خواهیم دید که استیس
ادامه مطلب+ نوشته شده در سه شنبه 1 خرداد 1403 ساعت: 3:48 توسط مهران شهریاری بازدید :6
برچسب ها:
|
صدانت
مقاله «خدا همچون کنشگری اخلاقی (1)» نوشتهی
ابوالقاسم فنائیاین مقاله بخش نخست از پژوهشی مفصل دربارهیِ سرشت کنشگری خداوند را گزارش میکند. دو پرسش اصلی این پژوهش اینهاست:
(1) آیا خدا کنشگری اخلاقی است؟
(2) اگر آری، آیا اخلاق الاهی همان اخلاق انسانی است یا اخلاق الاهی کلاً یا بعضاً با اخلاق انسانی تفاوت دارد؟
در رابطه با پرسش نخست، نویسنده به بررسی سه نظریهیِ رقیب زیر میپردازد: «خدا همچون کنشگری خودکامه»، «خدا همچون کنشگری مصلحتاندیش» و «خدا همچون کنشگری اخلاقی». در این پژوهش به سود ایدهیِ خدا همچون کنشگری اخلاقی، و علیه دو تلقی دیگر از سرشت کنشگریِ خداوند، استدلال خواهد شد. در رابطه با پرسش دوم، نویسنده از این نظریه دفاع میکند که اخلاق الاهی و اخلاق انسانی از حیث «محتوای هنجاری» هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند، هرچند از سایر جهات با یکدیگر تفاوتهای چشمگیری دارند.
بخش نخست این پژوهش که در این مقاله ارائه میشود پس از طرح کلیات و مباحث مقدماتی، به نظریهیِ «خدا همچون کنشگری خودکامه» میپردازد و برخی از استدلالهایی را بررسی و نقد میکند که به سود این تلقی از سرشت خداوند اقامه شده یا میتوان اقامه کرد. بخشهای دوم و سوم این پژوهش که در قالب مقالاتی دیگر در شمارههای آیندهیِ همین مجله انتشار خواهد یافت به شرح و بسط دو تلقی دیگر از سرشت خداوند میپردازد.
.
.
This article reports the first part of extensive research on the nature of God’s agency. The two main questions of this research are:
(1) Is God a moral agent?
(2) If so, is divine morality the same as human morality or does it differ from human morality, either wholly or
ادامه مطلب+ نوشته شده در سه شنبه 1 خرداد 1403 ساعت: 3:48 توسط مهران شهریاری بازدید :4
برچسب ها:
|
صدانت
نشست «نسبت حقوق و
سیاست» با
معرفی و
رونمایی کتاب مفهوم سیاسی قانونبه گزارش روابط عمومی خانه اندیشمندان علوم انسانی، نشست “نسبت حقوق و سیاست” با معرفی و رونمایی کتاب مفهوم سیاسی قانون، به همت گروه حقوق و گروه علوم سیاسی خانه اندیشمندان علوم انسانی و با همکاری انجمن حقوق شناسی، روز یکشنبه ۹ اردیبهشت ۱۴۰۳ در سالن حافظ خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. ابوالفضل دلاوری دبیری این نشست را برعهده داشت. خلاصه ای از گزارش این نشست در ادامه می آید.
مشاهده فیلم این نشست در آپارات
دریافت صوت این نشست
محمد راسخ: ما نتوانسته ایم در حوزه حقوق عمومی، نظریه پردازی عمیق داشته باشیم
محمد راسخ مترجم کتاب “مفهوم سیاسی قانون” ابراز داشت: کتاب اولی که از مارتین لاگلین ترجمه کردم، در مقدمه اشاره کردم که ما با اروپا حداقل ۲۵۰ سال فاصله مفهومی داریم. حرف هایی که در اروپا مطرح می شود به عینه در ایران قابل اجرا نیست. نویسنده در کتاب “مفهوم سیاسی قانون” دغدغه ای دارد به طوری که می خواهد نگاه حقوقی افراطی را برعکس کند و به جای شروع از هنجارهای حقوقی از موضوع حقوق شروع کند. موضوع حقوق عمومی، حکمرانی و دولت است. کار او به یک معنا واقع گرایی و به یک معنا پدیدارشناسی است. لاگلین گرایش تاریخی دارد.
وی افزود: چیزی که به کرات نویسنده تکرار می کند این است که قانون وجهی از یک تجربه انسانی است و آن تجربه انسانی که در مرکز حقوق قرار دارد، امر سیاسی است. اما چیستی امر سیاسی سوالی است که باید روی آن بحث کرد. ما نتوانسته ایم در حوزه حقوق عمومی نظریه پردازی عمیق داشته باشیم. لاگلین می خواهد موضوع را وارد مفهوم کند. ما از او تولد مردم را یاد گرفته ایم. ما در ایران تولد مردم
ادامه مطلب+ نوشته شده در سه شنبه 1 خرداد 1403 ساعت: 3:48 توسط مهران شهریاری بازدید :7
برچسب ها:
|
صدانت
نشست فلسفه و
الهیات: آیا غرب را
یکسویه فهمیدهایم؟
نشست «فلسفه و الهیات: آیا غرب را یکسویه فهمیدهایم؟» با همکاری انجمنهای علوم سیاسی و جامعهشناسی دانشگاه شهید بهشتی با حضور زانیار ابراهیمی، مسعود آذرفام، بهنام جودی و رضا نجفزاده، بعد از ظهر روز چهارشنبه در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
دریافت صوت این نشست
نسبت فلسفه و الهیات
در این نشست رضا نجف زاده عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی با موضوع «نسبت الهیات و فلسفه» به سخنرانی پرداخت. او گفت: خوانش رسالههایی چون پولس قدیس، نوعی الهیات رهایی بخش را در دوران نخست کلیسا میآفریند چرا که پولس در نامه به رومیان، الهیات سیاسی ایمانمحور (الهیات محبت) را در مقابل الهیات سیاسی شریعتمحور (یا الهیات شکنجه و رنج) قرار میدهد. یکی دیگر از بزرگانی که به نسبت فلسفه و الهیات اندیشید، اسپینوزاست. او در فصل ۱۵ رساله «الهیات سیاسی» میگوید: نه الهیات تابع عقل است نه عقل تابع الهیات است. اسپینوزا در اثبات حقانیت کتاب مقدس میکوشد. ساخته شدن متن برای اسپینوزا مهم است. او زمان و زمینه ساخته شدن متن را مورد تاکید قرار میدهد و مسئله دیگر او مخاطب متن مقدس است.
نجفزاده اضافه کرد: نکته مهم دیگر، تاکید اسپینوزا بر اراده معطوف به قدرت است. او در نهایت میگوید نه الهیات باید تابع عقل باشد نه عقل تابع الهیات بلکه هر کدام حوزه مستقل و جدای خود را دارند. کار الهیات، دعوت به طاعت و پرهیزگاری است و کارحکمت نیز، کشف حقیقت است. این دو مبارزهای با یکدیگر ندارند و صرفاً باید برای نجات انسان زمینهساز باشند.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی گفت: در مجموع از پولس قدیس تا اسپینوزا، گویی یک گرایش همسو علیه کنسرسیومهای سیاسی و مذهبی و اقتصادی دور
ادامه مطلب+ نوشته شده در سه شنبه 1 خرداد 1403 ساعت: 3:48 توسط مهران شهریاری بازدید :4
برچسب ها:
|
صدانت
گذار به
دموکراسی؛ ممکن یا
ممتنعگذار به دموکراسی؛ ممکن یا ممتنع
مجموعه مقالات منتشر شده در باب گذار به دموکراسی
دریافت فایل PDF این مجموعه
اشاره:
مجموعه مقالاتی که در ادامه آمده است، مقالاتی است که در بهار و تابستان سال 1401، پیش از آغاز اعتراضات پس از مرگ مهسا امینی، در هفته نامه صدا در باب گذار به دموکراسی منتشر شده است. لذا آنچه در این مقالات آمده را ابتدا باید با در نظر گرفتن شرایط اجتماعی و سیاسی آن دوران خواند و ارزیابی کرد. با این حال، بنظرم ایده کلی ارائه شده در هر مقاله، با وجود گذر زمان همچنان قابل دفاع است و چه بسا برای برخی از آنها، پس از گذشت این 19 ماه از آن اعتراضات، شواهد بیشتری نیز بتوان ارائه کرد. معتقدم بحث در باب امکان یا امتناع گذار به دموکراسی در شرایط اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و بینالملی موجود، امری ضروری است که میتواند راهگشای آینده باشد. بدون توجه به این شرایط، و ضرورتهای برآمده از مبانی نظری این موضوع، آنچه رخ خواهد داد هدر رفتن منابع مادی و معنوی نیروهای توسعهگرا و دموکراسیخواه ایرانی خواهد بود و به همین جهت بحث در باب نسبت شرایط فعلی با دموکراتیزاسیون، امری لازم است.
محمد رهبری
فهرست
دموکراسی چگونه در یک جامعه محقق میشود؟ یادداشت اول.. 2
تحریمهای علیه ایران مانعی برای گذار به دموکراسی.. 5
دموکراسی از دل خشونت متولد نمیشود. 8
آیا نخبگان سیاسی میتوانند عامل گذار به دموکراسی در ایران باشند؟. 11
آیا شرایط اجتماعی و بینالمللی میتواند مشوق گذار به دموکراسی در ایران شود؟. 14
جایگزین یک دولت اقتدارگرا، لزوما یک دولت دموکراتیک نیست… 17
نفت سدی بزرگ در برابر گذار به دموکراسی.. 20
مرثیهای برای رؤیای دموکراسیخواهی؛ در شرایط امتناع گذار
ادامه مطلب+ نوشته شده در سه شنبه 1 خرداد 1403 ساعت: 3:48 توسط مهران شهریاری بازدید :3
برچسب ها:
|
صدانت
چرا رنج
کشیدن لازمهی
خردمندی است؟چرا رنج کشیدن لازمهی خردمندی است؟
[1]مایکل اس. بردی مترجم: نگین قنبری
خیلی عادی است که فکر کنیم رنج کشیدن بد است و باید از آن کاست. اما رنج کشیدن میتواند به طرق مختلف خوب باشد ـــــــــــ هم به شکل ذاتی [طبیعی] (به عنوان مزیت سیستمهای تنانهای که پوششدهندهی آسیبهای وارده و رفع آنها هستند) و هم به شکل عرضی [فرعی] (به عنوان مولد فضیلتهایی چون شجاعت، بردباری، شفقت و تواضع). من می خواهم بر این عقیده تأکید کنم که رنج کشیدن عملکرد مهم دیگری نیز دارد؛ لازمهی خردمندی است. درگذشته کسانی به این ایده باور داشتهاند. به عنوان مثال، این یک اصل تفکر بودایی است که در افسانه های گوتاما بودا[2] بیان شده است. این افسانهها شیوههایی را توضیح میدهند که در آنها تجربهی درد و رنج لازمهی دستیابی به رشد اخلاقی و وارستگی است. این ایده در تفکر یونانی نیز برجسته است. از این رو آیسخولوس[3] درسرود زئوس[4] در آگاممنون[5] می نویسد: «زئوس، کسی که مردم را به تفکر فرا خواند، هم او مقررکرده است که حکمت تنها از طریق رنج به دست آید.»[6] و این ایده که رنج کشیدن، درک و خرد را به سطحی بالاتر می برد نیز در مرکز تفکر نیچه[7] است. او به شیوه معمول خود می نویسد: هر آنچه که کسی از ژرفا، راز، نقاب، شهامت، زیرکی، بزرگی نصیب برده است ـــــــــــ همانا برآمده از رنج، برآمده از انضباط رنجی عظیم نبوده است؟[8]
اما چرا رنج کشیدن برای خردمندی بسیار ضروری است؟ به نظر میرسد مشخصا دو خط فکری دراینجا نویدبخش است. خط فکری اول برمیگردد به حیاتی بودن رنج برای آشکار شدن برخی از ارزشها برای ما ــــــــــ شبیه به همین را مارک جانستون[9] با توجه به (ضد) ارزشهایی چون «امر مبتذل
ادامه مطلب+ نوشته شده در سه شنبه 1 خرداد 1403 ساعت: 3:48 توسط مهران شهریاری بازدید :4
برچسب ها:
|
صدانت
تجربه دینی؛ چیستی و
اعتبار:
گفتگوی سعید گرمارودی و
امید کشمیریتجربه دینی و تجربه روحانی از موضوعات مورد توجه اندیشمندان، فلاسفه و روانشناسان بوده است. در یک سلسله گفتگو، امید کشمیری (پژوهشگر فلسفه) و سعید گرمارودی (پژوهشگر روانشناسی) به بررسی فلسفی و روانشناختی این موضوعات پرداختهاند. عمده آنچه در این گفتگو بیان خواهد شد دربرگیرندهی شناخت و میزان موجه و اصیل بودن این تجربیات خواهد بود.
جلسه اول
مشاهده در یوتیوب | آپارات
دریافت صوت
تجربه دینی و تجربه روحانی از موضوعات مورد توجه اندیشمندان، فلاسفه و روانشناسان بوده است. در یک سلسله گفتگو، امید کشمیری (پژوهشگر فلسفه) و سعید گرمارودی (پژوهشگر روانشناسی) به بررسی فلسفی و روانشناختی این موضوعات پرداختهاند. عمده آنچه در این گفتگو بیان خواهد شد دربرگیرندهی شناخت و میزان موجه و اصیل بودن این تجربیات خواهد بود.
جلسه دوم
مشاهده در یوتیوب | آپارات
دریافت صوت
تجربه دینی و تجربه روحانی از موضوعات مورد توجه اندیشمندان، فلاسفه و روانشناسان بوده است. در یک سلسله گفتگو، امید کشمیری (پژوهشگر فلسفه) و سعید گرمارودی (پژوهشگر روانشناسی) به بررسی فلسفی و روانشناختی این موضوعات پرداختهاند. عمده آنچه در این گفتگو بیان خواهد شد دربرگیرندهی شناخت و میزان موجه و اصیل بودن این تجربیات خواهد بود.
جلسه سوم
مشاهده در یوتیوب | آپارات
دریافت صوت
در این بخش از گفتگو در مورد فلسفه و روانشناسی تجارب دینی-روحانی، دکتر سعید گرمارودی به شرح نگاهی روانشناختی به تجارب روحانی میپردازد. او در ابتدا توضیحاتی در مورد پدیدارشناسی این تجارب و پژوهش های موجود ارائه میدهد و سپس با نگاه به نظریه پیوستاری (continuity theory) شباهت های تجارب بینشمندی، غرقگی و روح
ادامه مطلب+ نوشته شده در سه شنبه 1 خرداد 1403 ساعت: 3:48 توسط مهران شهریاری بازدید :3
برچسب ها:
|
صدانت
آیا
تولیدکنندگان و مصرفکنندگان
محصولات حیوانی جنایتکارند؟!
تاملاتی از منظر فلسفه اخلاق
هادی حکیم شفایی
دانش آموخته حقوق بین الملل و پژوهشگر فلسفه و حقوق حیوانات
با بررسی متون آموزشی-ترویجی و استدلالات برخی ترویجدهندگان وگانیسم در شبکههای اجتماعی، میتوان نشان داد که در استدلالات و رویکردهای برخی فعالین حقوق حیوانات و مدافعین وگانیسم، سه اشکال اساسی وجود دارد:
۱. رویکرد تهاجمی و جدلیِ، مخصوصاً در واکنش به رفتارهای تهاجمی یا توهین آمیز برخی گوشتخواران
۲. رویکرد غیرفلسفی، معرفتگریز و عاطفی در داوریهای اخلاقی
۳. دفاع نامطلوب و بیمبنا از ایدههای مطلوب و بامبنا
در بسیاری از این محتواهای ترویجی، تدوینکنندگان، در برابرِ واکنشهای رادیکال، تمسخرآمیز و گاه توهینآمیز برخی گوشتخواران، موضع عاطفی اتخاذ میکنند و به جای معرفی ایدهها و ارائهی شواهد علمی و استدلالات فلسفی در دفاع از وگنیسم، خود به ادبیات تهاجمی متوسل میشوند و تلاش میکنند با الفاظی جدلی و عاطفی، واکنش نشان دهند. به نظر میرسد این ادبیات جدلی نه تنها تاثیری مثبت بر مخاطب نخواهد گذاشت بلکه احتمالاً موجب تضعیف ایدههای مورد ادعای وگنیسم خواهد شد. این نوشتار، به تحلیل اشکالِ دوم در رویکردها و استدلالات حامیان وگنیسم میپردازد.
یکی از اشکالات مهم ترویجدهندگان سبک زندگی وگن، رویکرد غیرفلسفی و عاطفهمحور است. رویکرد عاطفی و غیرفلسفی در داوریهای اخلاقی موجب تضعیفِ اساسِ ایدههای مطلوب میگردد. به عنوان مثال، کنشگران جنبش وگنیسم، گاه گوشتخواران را جنایتکار و مانند آن، خطاب میکنند. به منظور اعتبارسنجیِ این گزاره که ‘گوشتخواران و یا مصرفکنندگان محصولات حیوانی، جنایتکار هستند’ باید ابتدا مفهوم جنایت و م
ادامه مطلب+ نوشته شده در سه شنبه 1 خرداد 1403 ساعت: 3:48 توسط مهران شهریاری بازدید :5
برچسب ها:
|
این مقاله در صدد است ضمن بررسی متن
رساله طب
الممالک اثر قطب الدین نیریزی که در دوران افول حکومت صفویه نگاشته شده است به این سوال پاسخ دهد که: «از دیدگاه قطب الدین نیریزی به عنوان یکی از علمای شیعه آن دوره علت
انحطاط حکومت صفویان چیست و او چه
راهکارهایی برای برون رفت از آن پیشنهاد میدهد؟» برای پاسخ به این پرسش تلاش شده است متن منتخب با استفاده از روش تحلیل مضمون مورد بررسی قرار گیرد. از این رو مطالب مرتبط با موضوع استخراج و ضمن دسته بندی و کدگذاری، ذیل دو عنوان کلی علل افول و راهکار های برون رفت از بحران جای گرفتند. با این اقدام
عوامل موثر در هر یک از این دوحوزه از دیدگاه قطب الدین نیریزی شناسایی و جایگاه عوامل مختلف در اندیشه او شناسایی شد. با توجه به نتایج بدست آمده این عالم دینی میتوان عوامل انحطاط را ذیل پنج دسته: عوامل مرتبط با عموم مردم، عوامل مرتبط با علما، عوامل مرتبط با حاکمیت، عوامل محیطی و همچنین سننالهی؛ و راهکارهای
مقابله با آن را نیز ذیل چهار دسته: راهکارهای مرتبط با عموم مردم، راهکارهای مرتبط با علما، راهکارهای مرتبط با حاکمیت و در نهایت راهکارهای فرامادی یا همان امدادهای الهی دستهبندی کرد.
ادامه مطلب+ نوشته شده در سه شنبه 1 خرداد 1403 ساعت: 3:48 توسط مهران شهریاری بازدید :3
برچسب ها:
|